Instrufaka terminaro
Hejmen ] Supren ]

 

Estraro 1998
Instrufaka terminaro
Preter naciismo...
Lingvistiko
Novaj metodoj
El la landoj

Mauxro La Torre:

Cxu la instrufaka terminaro estas suficxe matura?

 

1.              Uzado de la Internacia Lingvo en instrua kampo.

 

Kiel E-instruistoj (kaj ILEI-anoj) tradicie plej multe uzas E-on rilate kun sia profesio? Ni konsideru tri tipajn ekzemplojn.

a) Iuj instruas la lingvon al siaj klasanoj, kiuj eventuale aplikas gxin en interklasa korespondado.

b) Iuj kongresas, konferencas, kunsidas kun alilandaj kolegoj, kie plej ofte oni parolas pri instruado aux instruindeco de E-o, tre gxenerale, sen detala diskutado pri instru-teknikaj aspektoj.

c) Cxiuj pli-malpli legas gazetarajn artikolojn pri iniciatoj koncerne diversnivelajn lernejajn kursojn aux porinstruistajn trejnadojn, kiel ankaux ili legas recenzojn pri instrumaterialoj.

En la menciitaj kazoj temas, aux (a) pri lernigo de simpla baza vortprovizo, aux (b, c) pri uzo de terminoj ne tre fakaj (lernejo, instruisto, lernolibro, gramatiko, vortaro, universitato, direktoro, ...), aux de terminoj kiuj ne bezonas - en tiu situacio - ekzaktan kaj tute certan komprenon (gimnazio, diplomo, trejnado, edukado, ekzameno, noto, profesoro, ...).

 

En la pasinteco malofte okazis ke diverslandaj instruistoj devis kunlabori E-lingve pri strikte profesiaj temoj, kiel ekzemple la kolegoj de ia internacia gimnazio, kiuj konkrete kaj detale planas kune siajn lecionojn, aux kiel la anoj de internacia ekzamena komisiono, kiuj prijugxas la ekzamenajn taskojn, aux kiel AIS-profesoroj, kiuj diskutas pri studkarieroj de kandidatoj.

 

En la estonteco, kaj jam en la nuno, la internacia kunlaborado, ne nur inter registaroj kaj grandaj entreprenoj, sed ankaux inter simplaj fakuloj rimarkinde plioftigxos. Aparte pri lernejoj okazas, ne nur la iama korespondado, sed kunlaborado de instruistoj en komunaj internaciaj edukaj projektoj, intersxangxa gastigo de klasoj,  lernado de studentoj en aliaj landoj por difinita periodo.

 

E-o povas ludi gravan rolon en tiaj internaciaj kunagadoj, ne nur en grandaj tutmondaj projektoj, sed ankaux en malgrandaj malmultklasaj kunlaboradoj iniciatitaj far kelkaj instruistoj.

Sed kiam temas pri praktika cxiutaga lerneja laboro, pri instruplanoj, pri studkarieroj, pri komputilhelpa lernado, pri rilatado kun instru-ministerioj aux internaciaj eduk-instancoj, cxu nia faka lingvo estas suficxe matura por vere klare interkomprenigxi?

Mi rakontu nur unu simplan modestan, sed tre fresxan, ekzemplon. Kolegino riprocxetis al mi ke mi menciis la kursaron, kiun sxi direktas, kiel “perfektiga” dum gxi estas “postdiploma”. Mi naive supozis ke la du terminoj en tiu lando estas sinonimoj, kiel cxe ni. Sed post la protesto, mi ecx ekdubis cxu mi gxuste interpretis la tiean koncepton de “diplomo”. Tio estas nur unu ekzempleto, sed da tiaj cxiu el vi povus rakonti aliajn: ecx estus interesa ideo kolekti tiajn ekzemplojn de miskompreno!

Cxu? Ni povas lancxi cxi tie en IPR rubrikon pri terminaj demandoj en lerneja kaj pedagogia kampo.

 

2.              Fidindaj terminaroj.

 

Kion ni bezonus por trankvile uzi nian lingvon pri instruaj temoj, sen riskoj kaj duboj pri miskompreno? Evidente ni bezonus fidindan terminaron, pli klare utiligebla ol la nuna PIV, kiu, sovagxe registrinte la gxisnunajn spontanajn uzojn, disvastigas lingvan konfuzon anstataux firme proponi esprimajxojn klarajn por cxiuj.

Ankaux cxi tie mi alportu anekdoton. Kolektante por Interreta pagxo adresojn de lernejoj, kie trovigxas E-kursoj aux E-instruistoj, mi renkontis plurajn kazojn de institucioj, kiuj nacilingve havas nomon forme similan je kolegio (ekz. la anglalingva “college”). En tiaj kazoj, se oni ne precize konas cxiujn landajn instrusistemojn, oni povas dubi pri kia lernejo aux studentejo temas laux nivelo kaj socia fermiteco. Kaj kion signifas “kolegio” en E-o? Jen legu mem la koncernan paragrafon de PIV.

 

kolegi1o

1          Aro da personoj plenumantaj religian oficon: la kolegio de la pontifikoj, de la auxguroj, de la kardinaloj.

2          (en Anglujo) Supera lernejo cxe universitato: la kolegioj de Kembrigxo.

3          Mezgrada lernejo gvidata de Jezuitoj.

4          (en Francujo) Mezgrada lernejo.

 

 

Kompreneble oni povus facile dauxrigi tiustile: “5 (en Italujo) Internulejo, kie lernantoj logxas kaj lernas kune, malproksime de propraj familioj”, ktp.

Do, laux nia plej granda kaj konsiderata vortlibro, tiu termino, kiel multaj aliaj pri instruado, ne havas propran signifon en nia lingvo, sed gxia signifo dependas de la lando kaj kulturo de la parolanto (aux cxu de la alparolato? aux de la priparolajxo?).

Tiaj plursencajxoj devenas de misinterpreto de la fifama “15-a regulo” de la Fundamento de E-o: “La vortoj “fremdaj”, t.e. tiuj kiujn la plej multaj lingvoj pruntis el la sama fonto, ne sxangxigxas en E-o. Ili alprenas nur la skribmanieron kaj la gramatikajn finajxojn de la lingvo. [...]”. Tamen cxi-kaze temas pri vortformo simile kaj samfonte ekzistanta en multaj lingvoj, sed malsamsignife komprenata en la diversaj landoj. La etima sxangxigxado de la vortoj estas interesa fenomeno el kulturhistoria vidpunkto, tamen en unu aparta lingva komunumo kiel la E-lingva, por efike labori, oni bezonas klare kompreni la signifon de la vortoj, sen konsulti cxiufoje kulturgeografiajn enciklopediojn.

 

La supra ekzemplo estas unu el dekoj similaj. Pensu nur pri kio vere signifas por la E-parolantoj vortoj kiel pedagogo, akademio, profesoro, doktoro, rektoro, noto, diplomo, gimnazio, mezlernejo, infanlernejo, infano,...

                                                                            

Kompreneble en la instrua tereno la termina problemo estas aparte delikata kaj tikla, cxar ne nur la vortoj, sed gxuste la nocioj varias laux landoj kaj regionoj, laux pedagogiaj skoloj, laux historiaj periodoj, kaj ecx laux cxu parolas instruisto, filozofo pri edukado, aux burokrato.

Tamen, se ni volas superi tian malcertan komunikan situacion, ni devas ekpensi pri komune akceptata terminaro, kiu respektante la kulturajn malsamecojn, ebligu al ni labori en nia profesio, per memstara kaj klara lingvajxo.

 

Kia estu tia fidinda, klara kaj utila terminaro?

 

Ïi entenu almenaux la plej uzatajn E-ajn terminojn koncernantajn la lernajn kaj instruajn procezojn, eventuale klasigitaj kaj interrilatigitaj laux temoj (instru-teknologio, lerno-taksado, instru-sistemoj, metodiko, psikaj kaj sociaj aspektoj de instruado, edukpolitiko kaj edukfilozofio, ktp.).

La proponataj terminoj ne apogigxu sur tradukoj, sed bazigxu sur difinoj kaj/aux uzaj ekzemploj.

Poste oni povas aldoni lauxplacxe nacilingvajn tradukojn.

 

 

3.              De kie komenci la laboron?

 

Terminaran laboron principe oni povas arangxi laux pluraj diversaj strategioj kaj teknikoj.

 

A) Verkante, aux kvazaux verkante, manlibron pri fundamentaj instrusciencoj, oni povas priskribi la bazajn nociojn koncernantajn lernadon kaj instruadon (lernantoj, lerniloj, instruantoj, instruceloj, instruiloj, instrumetodoj, instrusistemoj, lernomedioj, ktp.), laux iuj modeloj kaj teorioj, samtempe atribuante E-an nomon je la difinataj konceptoj. (1)

 

B) Elekti E-lingvan tekstaron pri instruikaj temoj (ekzemple la jarkolektojn de IPR), kaj trakribri gxin, eltirante cxiujn renkontatajn fakajn terminojn, eventuale kun ekzemplaj kuntekstajxoj. (2)

 

C) Bazigxi sur jam ekzistanta plurlingva fakterminaro, kiom eble fidinda kaj auxtoritata - do kun difinoj - (ekzemple la publikajxoj de  internaciaj organizoj pri instruado kaj edukado)(3), kaj sercxante E-ajn ekvivalentojn por la tie entenataj terminoj.

 

D) Analizi la ekzistantajn E-ajn vortlibrojn (internaciajn kaj naciajn), eltirante el ili cxion, kio koncernas la lern-instruan terenon, celante la atingon ne de simpla vortlisto, sed de koheran noci-sistemon.

 

Kion povas fari tiukoncerne ILEI, per siaj malabundaj rimedoj? Pri la tuta instru-termina problemaro, kaj aparte pri la preferinda labormaniero, jam okazis en la lastaj jaroj pluraj diskutoj, studoj, prelegoj (4), kaj ecx iom da korespondado inter ILEI-anoj interesataj kunlabori en tiu kampo. Dume UEA, zorge de sia TEC (Terminologia E-Centro) jxus eldonis legindan libreton pri la gxeneralaj principoj kaj teknikoj por profesia terminografia kaj terminologia laboro. (5)

 

El la lasta ILEI-Konferenco (Montpeliero, Francujo, 1998) okazis eta kunsido de interesatoj pri terminara laboro. Post diskuto pri la supre diritaj alternativaj ebloj, oni elektis la lastan (D), la plej simple kaj klare arangxeblan, ne bezonantan grandan organizon kaj aparatarojn.

La konkreta propono estas komenci eltiri el PV (Plena Vortaro) cxiujn terminojn interesajn por lern-instruaj procezoj:

- reviziante ties difinojn,

- referencante al la vortoj iel parencaj (subsignifaj, supersignifaj, samsignifaj, ktp.),

- proponante nacilingvajn tradukojn (laux la lingvo de la kunlaboranto).

Versxajne konvenos fari (samtempe) la saman laboron en PIV (Plena Ilustrita Vortaro).

Jam kelkaj homoj sin proponis por tia kunlaborado, sed aliaj ja bonvenos, por kovri kiom eble plej multajn kompetentecojn (subfakojn), naciajn lingvojn kaj regionajn kulturojn.

 

Do, konklude:

 

1.      Se vi havas diskutindajn terminajn problemojn pri lernado, proponu ilin al ni, por la starigota termina rubriko de IPR.

2.      Se vi volas partopreni en la supre menciita laborgrupo pri PV kaj PIV, anoncu vin.

                                                                            

Mauxro La Torre

 

 

 

(1) Cxi tiu aliro ankaux proksimas tiun de temvortaroj, pri kiu parolis Ilona Koutny en la “Tago de la lernejo” (Universala kongreso de E-o, Montpeliero, 1998).

(2) Tia laboro kunligigxas kun la lastatempaj proponoj pri konstruado de komputeblaj tekstobankoj. Vidu ekzemple Miroslav Malovec, “Disponigi nian kulturon al cxiuj”, en Eventoj, n. 148-148, 1998

(3) Ekzemple: Euxropa Konsilantaro / Euxropa Komisiono, Euxropa Tezauxro pri Edukado, 1991 (versioj en multaj naciaj lingvoj), ISBN 92-77-72425-0

(4) Vidu ekzemple: La Torre M., “Cxu instruistoj interkomprenigxas?”, Esperanto, n. 1078, 1996; La Torre M., “Desuprismo kaj desubismo en terminara laboro”, IKU, Adelajdo, 1997

(5) Heidi Suonuuti, Terminologia gvidilo, 1998, Roterdamo, UEA/TEC, ISBN 92-9017-057-3