|
|
|
|
Detlev
Blanke:
Esperanto
en germanaj universitatoj (Okaze
de kelkaj lastatempaj spertoj el Humboldt-Universitato, Berlin) Pro
tio, cxar ekzemple en Hungario la spertoj pri la universitata instruado de
interlingvistiko kaj Esperanto estas versxajne la plej ricxaj, legantoj
informitaj pri la hungaraj spertoj eble ne trovos ion novan en la artikolo. Sub
la impreso de aparte sukcesa prelegaro en Berlin, mi tamen klopodas skizi
kelkajn principajn problemojn laux germanaj spertoj kaj poste venos al la vintra
semestro 1999/2000 en Humboldt-Universitato. 1.
Tipoj de universitataj arangxoj Bedauxrinde
nur malofte en la kadro de germanaj universitatoj aux aliaj altlernejoj oni
trovas arangxojn pri Esperanto-rilataj temoj. Parolante pri universitatoj mi
subkomprenas ankaux alitipajn altlernejojn, kie oni povas akiri
universitatnivelajn diplomojn (Faka Universitato, Faka Altlernejo, Teknika
Universitato ktp.) En
germanaj universitatoj oni cxefe povas distingi jenajn arangxojn lige al
interlingvistiko kaj Esperanto (1): a)
lingvokursojn pri Esperanto b)
sciencajn seminariojn pri interlingvistiko kaj esperantologio c)
sciencajn prelegojn pri interlingvistiko kaj esperantologio. Krome: cx)
Fojfoje studentoj rajtas prelegi en la kadro de lingvistikaj kursoj, aux
interlingvisto estas invitita kaj donas gastprelegon en la kadro de lingvistika
kurso (siatempe suficxe ofte en GDR). Malsame
al Hungario (Budapesxto, Szombathely) kaj Nederlando (Amsterdamo) en Germanio ne
ekzistas establitaj fakoj "Esperanto" aux "interlingvistiko"
en iuj universitataj strukturoj. La
komparoj de universitataj situacioj kaj rezultoj krome malfacilas, cxar tre
malsamas la universitataj strukturoj, fako-disdividoj, akademiaj titoloj kaj
postenoj. Aparta
memstara instituto pri interlingvistiko/ esperantologio, kie plenbugxete kaj
plentempe laboras katedra profesoro, havas asistantojn, prelegas kaj esploras
ktp., kiel kutime cxe establitaj fakoj, gxis nun nenie ekzistas en la mondo. La
universitataj arangxoj plej ofte okazas dum du semajnhoroj (do dufoje 45
minutoj). Se ili regule okazos laux la tuta semestro, oni havos 13 – 16
semajnojn, depende de la longeco de la semestroj kaj eventualaj festotagoj kaj
aliaj "tempo-perdoj". Mi havas la impreson, ke la vintro-semestraj
prelegoj estas pli forte frekventataj ol la somero-semestraj. Malfacilas
prijugxi, kiu arangxo-tipo estas la plej konvena. Dependas de la vidpunktoj kaj
celoj. En
la lingvo-kursoj oni konatigxas pli profunde kun Esperanto, sed apenaux ion
auxdos pri sciencaj aspektoj. En
la seminarioj kaj prelegoj temas cxefe pri sciencaj aspektoj, kio ne ekskludas
etan enkondukon en la strukturon de Esperanto, almenaux tiom, ke la studentoj
povus ekhavi intereson okupigxi pli profunde pri la lingvo aux ne. Oni tamen ne
instruas la lingvon. Kadre de la seminarioj eblas pli forte aktivigi la
studentojn, kiuj eble prelegetos, diskutos aux ellaboros hejmstudajxetojn. La
prelegoj ebligas pli sisteman kaj pli ricxan materialprezenton, sed la studentoj
gxenerale estas relative pasivaj auxskultantoj. Prelegojn kaj seminariojn oni
kvitancas en la studentaj libretoj kaj/aux disdonas atestilojn kun diversaj
valoroj k.s. Lingvokursoj
(a) kelkfoje okazas. Ilin arangxas membroj de universitatoj, foje ankaux
studentoj kun la subteno/permeso de iu profesoro. Kvankam mi klopodas sekvi la
universitatan pejzagxon en Germanio [rilate al a) – c)] laux mia superrigardo
jare (aux dum unu semestro) okazas ne pli ol 2-3 kursoj, foje eble neniuj. Tio
estas bedauxrinda, des pli, cxar ja ekzistas kelkaj tre spertaj esperantistoj,
kiuj studas filologiojn aux/kaj fremdajn lingvojn, havas kaj foje ecx konservas
iujn ligojn al universitatoj. Sciencaj
seminarioj (b) fojfoje okazis en la universitatoj de Frankfurt/Main (d-rino
Alicja Sakaguchi), Leipzig (d-rino Sabine Fiedler) kaj Paderborn (tie
enkadrigita en pedagogiajn-kibernetikajn programojn: d-rino Vera Barandovská-Frank). Sciencaj
prelegaroj (c) okazadas pli malpli regule en la universitatoj de Hamburg (d-ro
Werner Bormann), Rostock (d-rino habil. Cornelia Mannewitz) kaj Berlin
(Humboldt-Universitato: Dr. sc. Detlev Blanke). Sciencajn prelegojn rajtas
prezenti nur habilitigxintaj sciencistoj (2) aux nomumitaj
"instru-komisiitoj". Post
la habilitigxoj de d-rinoj Sabine Fiedler (Leipzig) kaj Alicja Sakaguchi
(Poznan/Pollando) ankaux ili rajtos prelegi (tion jam faris d-rino habil. Sabine
Fiedler dum la vintra semestro 1999/2000 en Leipzig). Foje
eblas ligi al sciencaj prelegoj iujn aldonajn kursojn, ekzemple, semajnfinajn
intensivajn kursojn en aux ekster la ejoj de la universitato. 2.
Celoj kaj eblecoj de la universitataj arangxoj La
cxefa celo de la universitataj arangxoj, almenaux laux la germanaj spertoj, ne
estas la bakado de novaj esperantistoj per altruda varbado. Se oni provus fari
tion, la rezulto ne nur estus negativa cxe la studentoj mem, sed la prestigxo de
la arangxoj en la kadro de la universitatoj falus kaj ekestus la
"sxanco", ke la universitato ne plu permesus tiajn arangxojn. La cxefa
valoro estas, ke studentoj kontaktigxas kun problemaro, antauxe ofte komplete
aux grandparte nekonata por ili. Ili krome konatigxas kun gxeneralaj
lingvistikaj problemoj el iom nekutima vido-direkto, tra la prismo de
interlingvistikaj ideoj. Eble nur malmultaj studentoj vere interesigxos pri
Esperanto. Ne gravas. Ili auxdos ion seriozan (espereble !) pri problemaro, ofte
prezentita ecx inter lingvistoj ne nepre serioze. Cxar multaj studentoj estos la
intelektaj aktivuloj de la estonteco, ilia baza scio pri la interlingvistika
problemaro gxenerale, kaj pri Esperanto aparte, povas havi pozitivajn sekvojn
(ekz. En eldonejoj, redakcioj de gazetoj, ecx en la universitatoj mem ktp.). Mi
tion jam spertis suficxe ofte. Do,
oni ne jugxu la universitatajn aktivecojn ethorizonte laux la kvanto de novaj
adeptoj por Esperanto. Nur
malofte studentoj aux diplomitoj uzas la eblecojn verki disertajxojn pri rilataj
temoj kaj akiri akademiajn titolojn. Ankaux en Germanio principe eblas verki
diplomigajn, magistrigajn, doktorigajn kaj ecx habilitigajn disertaciojn pri
interlingvistikaj aux/kaj esperantologiaj temoj. Tio kompreneble tre dependas de
la kandidato mem, de la scienca medio kaj de tio, cxu oni trovos aprobon cxe
kelkaj profesoroj en difinitaj universitatoj. 3.
Lastatempa germana rikolto Seminarioj
aux prelegoj dum la vintra semestro 1999/2000 laux mia superrigardo okazis en
jenaj universitatoj : a)
Berlin (Humboldt-Universitato, prelegaro: Detlev Blanke) b)
Hamburg (prelegaro: Werner Bormann [3]), c)
Leipzig (prelegaro: Sabine Fiedler [4)), cx)
Paderborn (seminarioj: Vera Barandovská-Frank [5}). Tio
ne estas granda rikolto. Pri lingvo-kursoj sxajne nenio okazis. Almenaux mi
nenion eksciis cxi-rilate. Laux miaj gxisnunaj spertoj la kvanto de la studentoj
tre varias. Foje estas 40, foje 20, sed plej ofte inter 10 – 15. £ajne
similajn spertojn havas ankaux la aliaj koleg(in)oj. Sed mi jam prelegis ecx
antaux nur du (tre talentaj kaj interesitaj) studentoj. Multas inter la
studentoj eksterlandanoj, foje el cxiuj kontinentoj. 4.
En Humboldt-Universitato: Surprizo dum la vintra semestro 1999/2000 4.1
La studentoj Mia
lasta prelegaro en Humboldt-Universitato de Berlin estis aparte sukcesa. Dum la
semestro mi havis 16 semajnhorojn (po 90 minutoj). Dum la unuaj prelegoj (1 –
4.) venis inter 75 kaj 60 studentoj. Mi estis tute konfuzita pro la grandega
neniam antauxe spertita intereso kaj demandis, cxu ili eventuale eraris en la
prelegejo. Ne, ili volis ion scii pri Esperanto... Kompreneble la kvanto
reduktigxis iom post iom kaj la kurso stabiligxis tiel, ke gxis la fino mi havis
cx. 35- 40 diversajn studentojn. Sed entute per la unuopaj prelegoj mi supozeble
atingis pli ol 100 studentojn, almenaux peris por ili bazajn sciojn. Konscia,
ke ne cxiuj restos gxis la 16-a semajno, per la unuaj 3 prelegoj mi donis tri
malsamkarakterajn enkondukojn en la kadran temon, tiel, ke cxiuj, kiuj venis nur
al tiuj prelegoj, havu suficxe da informoj pri interlingvistiko gxenerale kaj
pri Esperanto aparte. 4.2
Kial la intereso? Mi
ne komplete sukcesis ekscii la kialojn de la subita intereso. Laux miaj
singardaj enketoj la intereso vekigxis i.a. pro a)
informoj en la gazetaro (lige al la 84-a UK en Berlin), b)
la vorto Esperanto ligita al la muzikgrupo "Amikeco", kiu suficxe
furoris en Germanio, i.a eldonis kompaktdiskon kun la nomo "Esperanto" c)
la pli forta interesigxo pri la lingva demando ene de Euxropa Unio, relative
forte stimulita per la diskutoj lige al la sinteno de la finna prezidento pri la
allaso (ne/allaso) de la germana lingvo en la EU-rilataj arangxoj en Finnlando
(la gazetaro raportis kaj lige al tio ja menciis fojfoje Esperanton). cx)
Ankaux gravis, ke la "Instituto pri germana lingvo kaj lingvistiko" de
Humboldt-Universitato (kie multaj eksterlandaj studentoj studas krom iujn aliajn
lingvojn ankaux la germanan, krome gxeneralan kaj germanan lingvistikon) donis
bonan statuson al la certe iom ekzotika prelego (gxi estis libere elektebla
elemento de baza instruado pri lingvistiko). La aparta libreto kun la
studo-ofertoj de la instituto enhavis trionpagxan prezenton de mia prelegaro.
Krome la prelegaro estis indikita en la kompleta prelego-libro de la
universitato (dufoje, cxar ankaux sub "Studium generale"). Studentoj
foje venis ankaux el aliaj universitatoj de Berlin (Libera Universitato, Teknika
Universitato). Cxi-foje partoprenis ecx rusa germanisto, kiu havis
laborstipendion de Deutscher Bundestag. Iuj venis laux EU-programoj (ekz.
Sokrates). Inter
la studentoj trovigxis iuj el almenaux la jenaj landoj: Auxstrio, Cxe§io,
Cxinio, Francio, Georgio, Islando, Kanado, Kroatio, Pollando, Rumanio, Rusio
kaj, kompreneble, Germanio. Cxar mi nur hazarde eksciis pri la landoj kaj ne
sisteme enketis (sekvan fojon mi faros) la listo certe ne estas kompleta. Kelkaj
studentoj uzis la oferton de la diplomita matematikisto Ferdinand Louis von
Wunsch-Rolshofen kaj partoprenis semajnfinan intensivan kurson; bedauxrinde ne
venis cxiuj el la unue anoncigxintaj 25 studentoj. Mi
rimarkis kun kontento, ke cxiuj studentoj estis tre interesitaj, min foje
interrompis per demandoj (tion mi cxiam permesas), venis post la prelego kun
demandoj kaj materialpetoj. La cxinino tralaboris du jxus aperintajn
cxinlingvajn librojn (traduko de "Historio de la Mondolingvo" de
Drezen kaj libro pri la historio de la cxina Esperanto-movado). Cxiuj studentoj
ricevis diversajn materialojn, (i.a. bibliografion, skemojn, tekstojn ktp.). La
turka studento interesigxis pri Solresol, cxar li volas farigxi filmregxisoro
kaj eluzi la ideon de la muzika lingvo. Auxstra studento bezonis kvalifikan
noton kaj pro tio verkis tre bonan eseon pri la motivo de la persekutoj de
Esperanto sub la naziismo. Cxar
mi kutimas prelegi preskaux sen manuskripto mi prezentas abundon da aparte
preparitaj folioj (por projekciilo), kiuj sumigxis por la tuta prelegaro je cx.
700 folioj. 4.3
Pri la enhavo de la prelegaro La
kadra temo de la prelegaro estis "Esperanto: Kiel el projekto farigxis
vivanta lingvo". Jen
la temoj de la unuopaj semajnaj prelegoj: 1.
Unua renkontigxo: malfermo de la prelegaro, prezento de la cxefa enhavo 2.
Enkonduko en la prelegaron (resuma anticipo de 2. - 15.) 3.
Pri la fenomeno "planlingvo": Aspektoj de lingvoplanado kaj
lingvopolitiko 4.
Survoje al universala lingvo: Projektoj kaj tipologio 5.
De projekto al lingvo: Etapoj de enkondukigxo de planlingva projekto en la
praktikon 6.
Pri planlingva praktiko: Prezento de vidbenda kaj sonbenda materialoj 7.
Ekesto de Esperanto: Motivoj kaj strukturprincipoj 8.
Lingvistika karakterizo de Esperanto I. (morfemaro, morfologio, gramatiko) 9.
Lingvistika karakterizo de Esperanto II. (vortfarado, karakterizo de la leksiko,
evoluo-problemoj) 10.
Simpla teksto: Traduko kaj lingvistika komento 11.
Esperanto en la internacia praktiko: Superrigardo pri komunikaj sferoj 12.
Esperanto kiel faklingvo 13.
Esperanto kiel lingvo de literaturo 14.
La lingvo-komunumo de Esperanto: Historio 15.
La lingvo-komunumo de Esperanto: Aktuala strukturo kaj evoluproblemoj 16.
Teoriaj kaj sciencorganizaj problemoj: Pri Esperantologio Kvankam
en la pasinteco mi prezentis prelegojn dum entute almenaux 20 semestroj, la
menciita prelegaro versxajne estis mia gxis nun plej sukcesa kaj stimula. Mi
forte esperas, ke estonte pli da kolegoj uzos siajn eblecojn kaj ofertos
diverstipajn arangxojn en la universitata medio, cxar tie trovigxas
perspektivo-havaj sxancoj, versxajne ne suficxe aprezataj. Mi pretas pri
spertintersxangxo. Notoj: (1)
Pri la temo kp. ankaux la cxapitron "Akademia instituciigxo" en mia
eseo "Esperanto kaj lingvistiko - sciencpolitikaj aspektoj", en:
Esperanto-Dokumente 2, Osnabrück: Deutsches Esperanto-Institut, 1995, p. 11 -
12. (2)
Post la habilitigxo (1985, Dr. sc. = Dr. habil.) en la jaro 1988 en GDR mi estis
nomumita "Honoraria docento pri interlingvistiko" kaj ricevis la
universitatan instrurajton "Facultas docendi" (resp. nun: "Venia
legendi"). Laux la kontrakto pri la germana unuigxo akiritaj titoloj estas
transpreneblaj. Post la unuigxo la universitato konfirmis kaj akceptis mian
GDR-tipan habilitigxon (1995). Do, mi dauxre rajtas prelegi en
Humboldt-Universitato kaj tion faras ekde 1988, kun kelkaj interrompoj. Cetere,
mi sporade prelegis en la universitato jam post 1977. (3)
Versxajne la universitato de Hamburg havas la plej longan tradicion rilate al la
temo. D-ro Werner Bormann estas "Instrukomisiito pri
interlingvistiko", en la kadro de la Instituto pri fonetiko, gxenerala
lingvoscienco kaj hindogermanistiko. (4)
En la kadro de la Instituto pri angla filologio. (5)
En la kadro de la Instituto pri kibernetiko. Detlev
Blanke, Otto-Nagel-Str. 110, DE-12683 Berlin Tel.:
+49-30-5412633, Fakso: +49-30-5456742. E-posxto: blanke.gil@snafu.de
|
