[ Hejmen ] [ Supren ]

Mauxro La Torre

JAR(CENT)KOMENCE

Se, verkante jarkomencan enkondukan mesagxon, oni povas senti ian respondecan riskon formuli malgxustajn prognozojn kaj esprimi nerealismajn dezirojn, tiaj riskoj centobligxas kaj milobligxas komence de jarcento kaj jarmilo.

Komencante la 21-an jarcenton la instruantoj (kaj samtempe porpledantoj) de Esperanto spontane ekpensas pri la estonteco de sia lingvo. Cxu en la nova periodo venkos la nuntempa tendenco al maljusta solvo de interetna komunikado, per altrudo al cxiuj popoloj de la lingvo de la ekonomia plejfortulo? Tio estus gxangala solvo, tamen tute ebla el materia vidpunkto. Aux cxu – malgraux la nun malfavora potenc-rilato – fine ekregos lingve pli justa komunika arangxo, tia kian ni proponas?

Mi ne volas ludi je profetado, nek havas la konajn bazojn por scienceca antauxvido, cxu fine venkos la lingva demokrateco aux la ununacikultura superrego. Tamen, se ni estas suficxe konvinkitaj kaj organizitaj, ni povos, gxis kiam eblos, batali por aserti, konstrui kaj diskonigi nian revatan solvon.

Sed, por redukti nian prognozan riskon, ni turnu nian rigardon al cxi tiu unua jaro de la komencata jarcento. Interalie gravas por ni, ke la 2001-a jaro estas proklamita Euxropa Jaro de la Lingvoj (EJL) fare de la Euxropa Konsilantaro kaj de Euxropa Unio[1], kio estas ideala kadro por diskonigi nian ekziston kaj iniciatojn.

En tiu kadro, kiuj estas la kampoj, kie ni volas agi prioritate, kaj kiuj la priaj planoj? Kiel internacia E-instruista asocio (ILEI), ni cxi-jare volas koncentri nian atenton al kvar cxefaj grundoj:

–         interkultura edukado;

–         universitata instruado;

–         instruista trejnado;

–         sistema kunlaborado kun UEA kaj TEJO.

1. Interkultura edukado

Dum la venonta (nord)somera internacia Konferenco de ILEI (2001. jul.28/ auxg.04 en Lovran, apud Rijeka, Kroatujo) ni konkludos la dujaran lernejan projekton Interkulturo, kie nun aktivas kvindeko da klasoj el cxiuj kontinentoj, per publika prezento de la rezultoj, kaj honesta analizo de la renkontitaj problemoj.

Surbaze de la respondoj al la enketo farita inter la kunlaborantaj instruistoj, ni jam konstatas en tiuj lernejoj fortan emon al dauxrigo de similcela laboro ankaux dum la venonta jaro; dume alvenas aligxpetoj de novaj kolegoj. Cxu do ripeti la saman edukan “eksperimenton” aux cxu inventi ion novan? Ni estas cerbumantaj pri tio, sed plej versxajne la nun eksperimentata sistemo evoluos al pli konkreta kaj samtempe pli elasta propon(ar)o. Jam nun, kadre de la interreta KvazauxlernejoTibor Sekelj, iom post iom konstruatas iuj “fakaj metiejoj” (la Ludejo, la Proverbejo, la Popolmuzikejo, la Etna Matematikejo, ktp.), kie iuj klasoj disvolvas apartajn subprojektojn en tiuj scikampoj: komparado de regionaj ludoj, kompara analizado de lokaj proverboj, kolektado kaj lernado de alilandaj popolkantoj, esplorado pri la historiaj “pruntvojoj” de  personaj nomoj, simulado de praetnaj matematikoj, k.s.  Samtempe en (aux ekster) la Kvazauxlernejo iuj klas-aroj arangxis (aux dauxrigis) la partoprenon per Esperanto en apartaj internaciaj projektoj Ludeuxrejo, Euxroskola, Infanoj Cxirkaux La Mondo, ..., dum en aliaj ne-lernejaj medioj – ekzemple en la junularaj medioj de TEJO – oni planas kaj okazigas interkulturajn kaj interlingvajn iniciatojn, ankaux kadre de la Euxropa Jaro de la Lingvoj (EJL), kiel la Lingvaj Festivaloj.

La sperto en la gxisnuna lernejara “projekto” de ILEI, kunlabore kun UEA, montris ke la lokaj kaj homaj cirkonstancoj estas tre variaj rilate al la ebloj konkretigi difinitajn partoprenmanierojn per difinitaj rimedoj kaj ritmoj. Tial imageble oni ekiros en la direkton de pluraj pli celitaj kaj konkretaj projektoj (kun difinitaj partoprenontoj, rimedoj kaj kondicxoj), kiuj tamen plenumos komunan gxeneralan celaron (lingva egalrajteco, kultura komparado, fora kun-laborado, ...) kaj gxuos je lauxeble komunaj komunikaj medioj (paperaj informiloj, retaj diskutejoj, perkomputilaj babilejoj, TTT-pagxaroj, regionaj renkontigxoj).

2. Universitata instruado

Jam temp esta’ ke ILEI okupigxu ankaux pri Esperanto en universitataj medioj.  Ekzistas centoj da universitatuloj, kiuj legas kaj parolas la Internacian Lingvon. Multaj el ili iam okazigas prelegojn, kursojn aux esplorojn pri gxi. Formigxas (kaj bedauxrinde ankaux malaperas) studentaj E-kluboj, kies iniciatoj ofte ne estas tiom vaste konataj, kiom ili meritus. Tial unue ni sercxas kunlaborontojn por aktualigi nian arkivon kaj TTT-pagxaron pri Esperanto en universitatoj per oportuna enketado. Due ni intencas kunordigi kaj helpi la agadon je universitata nivelo, ankaux por faciligi novajn plurlandajn kunlaborojn kaj studentajn intersxangxojn per Esperanto. Tiukampe indas konstrui pli stabilajn rilatojn kun la aliaj organizoj, kiuj agas sur najbaraj terenoj.

Ni pensas unuavice pri AIS (Akademio Internacia de la Sciencoj de Sanmarino), kiu aplikas la Internacian Lingvon por arangxi seminariojn, kursojn, ekzamenojn, tiel liverante internaciajn diplomojn kaj sciencajn agnoskojn. AIS ne precipe okupigxas pri la instruado de Esperanto, sed uzas tiun lingvon por cxiutema instruado je universitata nivelo. Krome gxi kunligas per dokumentaro kaj informiloj centojn da scienculoj en cxiuj mondopartoj, kiuj en iuj landoj organizigxas en lokaj filioj. Speciale interesa por ni instruistoj povas esti la sektoro de AIS, kiu studas la klerigsciencojn kun aparta atento al la Kibernetika Pedagogio.

Duavice ni celas universitatojn, kie okazas ne nur enkondukaj elementaj kursoj pri la Internacia Lingvo, sed kie oni povas enpronfundigxi kaj perfektigxi en la esperantologiaj kaj interlingvikaj studoj. Ekzistas pluraj katedroj pri Esperantologio en la mondo, kelkaj apenaux konataj ekstere, sed tiu kiu nuntempe ofertas la plej ampleksan perfektigan kursaron estas la Universitato de Poznan en Polujo, kie oni povas partopreni sen dauxra fizika cxeestado, logxante en siaj propraj landoj.

Triavice konsiderindas la interlingvika kaj lingvopolitika esplorado, kiu iomete okazas – ie kaj tie – en diversspecaj esplorinstitutoj, kaj pri kies kunordigo okupigxas UEA per sia aparta organizo CED (Centro de Esploro kaj Dokumentado), kiu kompilas utilajn bibliografiojn, informilojn, kaj TTT-pagxarojn.

Do la ideo, kiun ni volas realigi – interkonsente ankaux kun UEA – estas, ke ILEI pli sisteme kaj komplete okupigxu pri cxiunivela instruado de Esperanto, dum institucioj kiaj AIS uzas Esperanton (krom aliaj lingvoj) en universitata instruado, kaj CED kunordigas la sciencan esploradon pri la Esperanta fenomeno. Tiel niaj respektivaj iniciatoj sur tiuj diversaj ebenoj povas komplemente kunefiki.

3. Instruista trejnado

Granda parto de la instruado de Esperanto – ni konfesu al ni mem – okazas ankoraux spontanece kaj improvizate. Tio estas historie tute komprenebla: ni estas en tia stadio de nia kleriga sistemo, kiel tiuj evolulandoj, kie pro manko da profesiaj instruistoj, la junuloj kiuj sukcesas fini la mezlernejajn studojn, ekinstruas en la elementaj lernejoj, sen spefice profesia trejnado. En niaj klubaj kursoj ofte instruas homoj kiuj iom kaj iel konas la lingvon, sendepende de siaj instrukapabloj. Fakte la profesieco de niaj lingvaj instruantoj estas tre varia laux landoj kaj ecx ene de la unuopaj landoj.

Tamen rimarkindas ke en pluraj landoj – mi pensas ekzemple pri Hungarujo, Finnlando kaj, se mi bone memoras, Kubo – ekzistas landaj sekcioj, kiuj sisteme arangxas pedagogiajn seminariojn, kie oni auxskultas instrufakajn prelegojn, prezentas instrumaterialojn kaj modellecionojn, diskutas pri instru-teknologioj, planas kursojn kaj ekzamenojn. En aliaj lokoj okazas periodaj kunvenoj de Esperanto-instruuloj (kiel en la internacia ILEI-konferenco, kie ofte prezentigxas bonkvalitaj prelegoj) kaj cirkulas regione interesaj fakaj bultenoj (kiel, ekzemple, la germana, kiun mi vidis antaux kelkaj tagoj, aux la pli konata nordamerika).

En tiom bunta situacio, kie pro konataj kauxzoj miksigxas profesiaj proponoj kun improvizecaj iniciatoj, endas ekpensi pri pli sistemeca kaj gxenerala trejna organizo, kiu komencu sian agadon, kunordigante la nunajn lokajn trejnajn arangxojn, metante al si la meztempan celon diskonigi kaj disvastigi la plej bonajn modelojn de trejnaj seminarioj kaj materialoj. En tia klopodado konstrui iom post iom gxeneralan instru-trejnan sistemon, eblos ankaux konsideri, cxu malcxeestaj instru-teknologioj povas – ecx se nur helpe – kontribui al nia situacio, kie grandas la problemoj kaj malabundas la rimedaroj.

4. Kunlaborado kun UEA kaj TEJO

Dum la lastaj monatoj en UEA-medioj, ecx se ne formale, oni ekdiskutas pri la efektivigo de la antikva revo, en kiu UEA estas granda kaj forta korpo (aux arbo), kies juna brancxo estas TEJO kaj kies instrua brako estas ILEI. Temus ne nur pri retorikaj analogiaj figuroj (arbo/brancxo, korpo/brako), sed pri la volo kongruigi la respektivajn planojn kaj agojn, ne nur internacinivele sed ankaux landskale.

Enlanda kunlaborado inter la Landa Asocio (LA) de UEA kaj la tieaj Landaj Sekcioj (LS) de TEJO kaj de ILEI povus aspekti kiel nura bagatela mem-evidentajxo, dum ankoraux ie tio estas solvenda (aux ecx ne konsciata) problemo. Sed pri kio konkrete ni kunlaboru? La kunlaborebloj deILEI/UEA kaj TEJO/UEA estas pli facile imageblaj. Tial mi volas lauxte cerbumi cxefe pri la rilato inter ILEI kaj TEJO.

Evidente la “esperantista junularo” povas esti koncernata de lernaj kaj instruaj aferoj gxuste el tiuj du flankoj:

A) la gejunuloj kiel Esperanto-lernantoj;

B) la gejunuloj kiel Esperanto-instruantoj.

En cxiaj situacioj, kie oni arangxas instruadon specife al junaj agxo-zonoj, trovigxas naturaj grundoj, kie TEJO helpu al ILEI, por pli celkonscie kaj efike fari tion. Ni pensu ekzemple pri la jenaj tri junularaj tavoloj: la universitata, la mezlerneja, la “infana”.

A1) Supre (par. 2) ni menciis la planatan engagxon de ILEI je universitata nivelo. Cxu ni kune kun TEJO ne povas kontakti la Esperanto-studentojn, registri la universitatajn E-klubojn, kolekti informojn pri Esperanto-koncernaj, sciencaj esploroj, magistrigaj kaj doktorigaj disertajxoj, studentaj konkursoj kaj inter-universitataj intersxangxoj?

A2) Plurfoje dum la pasinteco ILEI arangxis apud la internaciaj konferencoj la tiel nomatajn “gimnaziojn”, kie mezlernejanoj unusemajne lernis pri iuj temoj en alloge plurkultura etoso, kaj kie instruistoj gxuis instruadon al plurnacia klaso kaj povis ecx metode eksperimenti. Estonte ni volus novigi tiun iniciaton, igante gxin ambauxflanke pli alloga (bedauxrinde tio ne okazos en Kroatujo pro la jxusa forpaso de la grandmerita iniciatintino Zsuzsa Barcsay). Cxu el TEJO ne povas veni kompetentaj sugestoj por la enhavoj, la manieroj kaj la varbvojoj de tiaj mezlernejanaj stagxoj? Simile ni povas pensi pri la porjunulaj programoj dum la Universalaj Kongresoj.

A3) Almenaux ekde la pasinta jaro en Israelo ni – pere de nia senlaca vicprezidanto Stefan MacGill – kunlaboras kun UEA en la pretigo kaj okazigo de la famaj Internaciaj Infanaj Kongresetoj (IIK). Kiel la plej longvidaj TEJO-estroj jam bone konscias, la IIK-oj estas ne nur bela libertempo por la “infanoj” kaj “liberigo” por la koncernaj gepatroj, sed ili finfine estas ankaux “bredejoj” de ontaj TEJO-anoj. La infanoj, kiuj eklernis la lingvon hejme, en la kongreseta medio malkovras la guston apliki gxin kun alikulturaj samagxuloj. Ofte tie ili ekspertas ke tiu lingvo ne estas nur komplezo al la plenkreskuloj sed placxa utilajxo por si mem.

B1) Se estas relative spontane pensi pri la gejunuloj, kiel lernuloj, malpli auxtomate ni vidas ilin kiel eblaj instruuloj! (Kompreneble memorindas de TEJO-anoj plejparte ne estas infanoj, sed gejunuloj inter 20jara kaj 30jara agxo.)

Lastatempe TEJO tre interesigxas pri arangxoj lingvo-diskonigaj kaj lingvo-lernigaj, kiel ekzemple la Lingvaj Festivaloj, kiuj, komencitaj antaux kelkaj jaroj en okcidentaj landoj, nun entuziasme okazadas ankaux oriente. Kiel sciate, Lingvaj Festivaloj estas kelktagaj renkontigxoj, kie oni sinteze kaj specimene prezentas multajn lingvojn - grandajn kaj malgrandajn - al gxenerala (precipe studenta) publiko. Esperanto tie rolas kiel subkomprenata pontolingvo, kaj tiel gxi kreskigas sian prestigxon. La Lingvaj Festivaloj evidente estas interkulturaj arangxoj, kies celoj kaj rezultoj iel parencas (eksterlerneje) nian Interkulturan projekton (par. 1). Kial ne plani ian spert-intersxangxon kaj sinergion inter la du sistemoj? Pri tio gejunuloj (kaj ne-) ekdiskutos fine de marto en Budapesxto, dum la seminario Lingva Cxielarko, auxspicie de la Euxropa Konsilantaro.

B2) Krome en studentaj rondoj, kie oni lernas la Internacian Lingvon inter aliaj fremdaj lingvoj, cele al klerigo de lingvo-instruistoj, oni prave ekinteresigxas ne nur pri la lingvoj mem, sed pri ties instrumanieroj kaj instruiloj. Tiukadre ankaux en TEJO naskigxas atento al la problemoj de instruula trejnado (v. supre paragrafon 3).

Cxu kombineblas la sendube pli profunda sperto de “maljunaj” Esperanto-instruantoj/intoj kun la imagebla entuziasma vigleco kaj novigemo de Esperanto-studentoj? Jes, kondicxe ke oni plane organizu tion. Unuflanke oni povas arangxi Esperanto-kursojn por studentoj, kie samtempe kun la lingva ekzercado, oni ekprovu la guston de lernigado kaj instruplanado. Aliflanke ILEI kaj TEJO povas konstrui internaciajn situaciojn (ekzemple dum aux apud kongresoj kaj seminarioj kiel la Lingva Cxielarko), kie oni pridiskutu kaj elprovu diversajn instrumodelojn, celante la heredigon de la malpli junaj spertoj kaj la elformadon de multaj bezonataj junaj instruontoj.

B3) Tiu ideo kunligigxas ankaux kun alia ekdiskutita plej pinte de UEA/ TEJO/ ILEI, ke ni respondu al la malsato de Esperanto-instruontoj en novaj landoj (ekzemple afrikaj), per zorga profesia trejnado de novaj junaj (vojagxemaj) instruuloj, kiuj per financa helpo de UEA vojagxu al tiuj movade malfortaj landoj kaj restadu tie dum iuj periodoj kiel gast-instruantoj.

5. Konklude

Nuntempe UEA klopodas reorganizi la kontinentajn aux landarajn komisionojn (Afrika, Azia, Amerika, Balkana, Mezeuxropa, Euxropunia, ...) tiel ke ili efike funkciu kiel renkontejoj de la landaj movadoj (pli aux malpli organizitaj) kun komunaj aux parte similaj problemoj kaj rimedoj. Cxu ni kaptu cxi tiun okazon por regione ekrealigi kaj elprovi la supre menciitajn rilatadojn kaj kunagadojn inter la instruula brako (ILEI), la junulara brancxo (TEJO) kaj forta trunko (UEA)?

Cxu ni diskutigu la diritajn temojn ankaux en la landaraj renkontigxoj, kiel la venontjunia Danuba Esperantlingva Scienca kaj Kultura Forumo (DESKF), kie niaj hipotezoj povas esti kontrolataj kaj priplanataj?[2]

Memkompreneble la juli-auxgusta internacia konferenco de ILEI en Lovran (Istrio) nepre donos konvenan spacon al tia laborplanado, kaj simile – ni esperas – la medioj kie oni jam nun prilaboras la novan trijaran laborplanon de UEA.

Konklude mi volas deziri por la nun komencata jardeko (la “dumilaj” jaroj 2001-2010) ke ni, proponantoj de nova lingva ordo kapablu rigardi – preter niaj etaj demandoj pri supersignoj, novaj vortoj, kaj statutoj – al la manieroj kiel pli firme arangxi nian ekziston kaj videblon en la familioj, en la bazaj kaj mezaj lernejoj, en la universitatoj, klerigejoj kaj esplor-institutoj.

Sukceson en la nova jaro!