Lerni kaj instrui
Hejmen ] Supren ]

 

Proverbante
Barcsay Zsuzsa forpasis
Lerni kaj instrui
Interkulturo en YU
El la landoj 00/4
Notlibro 00/4

Jean Berbaum:

Lerni kaj instrui

Kion oni scias pri la lernado kaj kiel eblas helpi la lernanton por plibonigi lian lernoiradon

[Prelego prezentita la 17-an de julio 2000, en franca lingvo, dum la 34-a Konferenco de ILEI, tradukita de G. Riste.]

A – Memorigo de rezultoj rilate la lernadon

1 – Mensaj reprezentadoj kiel konesprimo.

Nia cxeesto en la mondo esprimigxas per la mensaj reprezentadoj, kiujn ni faras pri gxi. Ekde nia naskigxo (kaj ecx jam antauxe), ni ellaboras iom-post-iome, precipe per nekonscia maniero, reprezentadojn (bildojn) pri nia cxirkauxajxo. Nia agado, konscia aux refleksa, dependas de tiuj reprezentadoj aux modeloj de la realeco.

Lerni signifas evouligi nian reprezentadon de la mondo ekde informoj, kiujn ni ricevis de antauxaj bazoj, kiujn ni nun posedas, t. e. ekde reprezentadoj, kiujn ni jam ellaboris. Lerni korespondas al agado por transformi reprezentadojn. Oni komprenas, ke en tiuj kondicxoj, lernado povas esti nur rezulto de la aktivado de la lernanto mem, t. e. de lia implikigxo en situacion de informado aux aktivado, al kiu li frontigxas.

 

2 – Malsamaj formoj de reprezentado.

La konstruitaj reprezentadoj povas esti pli malpli trafaj, t. e. permesi aux ne novan postan akiradon. Oni povas paroli pri reprezentadoj nur “kopiantaj” aux reprezentadoj “produktantaj” (kreantaj). (Ekz. en lernado de lingvo kopianta reprezentado: tipa frazo permesas nur ripeti donitan frazon, dum produktanta reprezentado – forme de sintaksaj elementoj – permesas konstrui novajn frazojn).

Mensaj reprezentadoj povas havi vidan naturon (oni revidas “en sia kapo” la bildon de la realeco) aux auxdan (oni reauxdas “en sia kapo” la informojn, kiuj priskribas realecon) aux enteni kune viditajn elementojn kaj auxditajn elementojn. Tiam oni parolas pri miksaj reprezentadoj.

Aliflanke la reprezentadoj povas enteni informojn nur mensecajn aux ankaux afektajn kaj kondutajn. La naturo de la reprezentadoj ellaborataj fare de la lernanto parte dependas de la ricevitaj informoj (de la partoprenata instruo), sed ankaux de la konstruaktivado de la reprezentadoj fare de la lernanto mem. Tiel, tiu konstruado povas, sur menseca nivelo, konsideri nur la faktojn – aux kune – la rilatojn kaj la sencon.

 

3 – La diversaj mensaj aktivadoj de reprezentadkonstruo

Konstruo de reprezentado uzas la tuton de la persono, t. e. ties dimensiojn mensecajn, afektajn kaj kondutajn, sed ankaux la fizikan kaj psikologian staton. Oni povas diri, ke tiuj aktivadoj korespondas al plenumo de funkcioj. Ni kunigas cxi tie la funkciojn, kiujn la multaj observoj, de ni faritaj, kaj la atestoj de ni kolektitaj, fine kondukis nin ilin konsideri. La konsideritaj funkcioj por malimplici la implicadon de la lernanto sur la menseca nivelo estas jenaj:

– la akiro de la donitajxoj – temas pri auxskulti, legi kaj elekti la informojn;

– la kompreno – gxi estas la mensa rekonstruo de la akiritaj donitajxoj, kio korespondas al konstruo de la reprezentado, pri kiu jam temis supre;

– la memorigo – gxi korespondas al “integrado” de la ellaborita mensa bildo kaj al la ebleco de ties elvokado.

La konsideritaj funkcioj, kiuj esprimas la implicadon – la neseninteresigxon de la lernanto sur la afekta nivelo – korespondas al disvolvigxo de sintenoj rilate al la elementoj de la lernosituacio vastsence (lernanta sistemo): por ke estu lerno, necesas, ke la lernanto disvolvu sintenon favoran rilate al si mem (memfido, fido pri sia sukceskapablo aux pozitiva bildo de si mem), pozitivan sintenon rilate al la aliaj kaj al la instruanto, al la lernado, memsxangxigxo kaj al la lernoobjektoj. Tiuj sintenoj dependas de la valorsistemo de la lernanto, de liaj elektoj. Ili esprimigxas per la motivado.

La funkcioj konsideritaj por malimplici la implicadon sur la konduta nivelo estas cxi tie jenaj:

         elekto de lernoceloj – gxi korespondas al malimplicado de la sercxata nova scio, de nova konduto, kiun la lernanto volas akiri;

         elekto de lernosituacioj – ili estas la situacioj, tra kiuj la lernanto taksas povi atingi siajn celojn (legi, auxskulti, observi, ...);

         distanco-preno aux lernoregulado per taksado de la akiritaj rezultoj, de la adoptitaj lernokondutoj.

Sur la fizika nivelo la konsiderita funkcio korespondas al konservado de kontentiga fizika kaj mensa fresxeco.

Tial ni alvenas al la privilegio de la ok precipaj funkcioj por malimplicadi tion, kio estas la konstruaktivadoj de reprezentado, t. e. la aktivadoj intervenantaj en lerno: akiro de la donitajxoj, kompreno, memorigo, disvolvigxo de sintenoj, elekto de celoj, elekto de situacioj, distanco-preno, konservado de fizika kaj mensa fresxeco.

 

4 – Plibonigo de la propra lernomaniero.

Gxi pasas tra plibonigo de la reprezentado (pasado de kopianta reprezentado al produktanta); diversigo de la reprezentado (ne nur vida, sed ankaux auxda aux miksa); pliricxigo de la reprezentado (konsidero de la mencia dimensio, sed ankaux afekta kaj konduta). Oni povas paroli pri sercxado de efika reprezentado, de trafa modelo de realeco. Tiu plibonigo necesigas ekkonscion pri la propra lernomaniero, t. e. ekkonscio pri la propra maniero uzi la funkciojn, kiuj supozeble sukcesas al la lernado. Tio versxajne estas malimplico pri propra lernomaniero, do akiro de necesaj observiloj kaj priskibiloj.

 

B – Konsekvencoj por instruado. Kiel oni povas konkrete kontribui al plibonigo de la lernomaniero de la lernanto?

1 – Vidpunkto pri instruado.

Se lernado estas konstrui reprezentadon, helpi al pli bona lerno – tio ja estas “instrui” – gxi korespondas al helpo por pli bone konstrui reprezentadon, t. e. konstrui pli trafan reprezentadon. Tio cxefe estas farata per pli konscia ellaboro de la reprezentado, per ekkonscio de la propra lernomaniero.

Plibonigi la trafecon de la reprezentado estas farata cxefe per informoj, kiujn alportas la instruanto. La celo de lia raporto estas permesi al la reprezentado farigxi produktanta kaj ne kopianta, esti pli diversigita kaj pli ricxa (vidu A. 4. supre). Sed tio povas efektivigxi nur, se la lernanto estas helpata por konstrui reprezentadon per pli konscia maniero. Tio implicas, ke la instruanto konsideras en sia raporto la funkciojn, kiujn implikas la konstruo de reprezentado (vidu A. 3.). Do, necesas alporti, tra la instruplano, krom informoj pri la enhavo, informon, kiu konsideras, kaj kiu malimplicas la sercxitajn celojn, kiu enkalkulas la antauxajn konojn de la lernanto, kiuj faciligas komprenon kaj memorigon. Tiu informo devas same enkalkuli la privilegiitajn situaciojn de la lernanto (aux aktivadformojn, kiujn li preferas), la korespondantajn interesojn kaj kondutojn. Ïi devas ebligi la distanco-prenon kaj permesi bonan fizikan kaj mensan fresxecon. Tiel vivigi la funkciojn, kiuj la lernadon konsistigas unuaetape al helpo por ekkonscio pri kio oni povas lerni.

Dua etapo de tiu ekkonsciigxo estas malimplicado de tiuj funkcioj, cxiam enkadre de la raporto de la instruanto, rilate kun la ektraktita enhavo aux lernoobjekto. Oni povas tiucele same enkonduki momentojn de malimplicado en formo de grupdiskuto pri temoj, kiuj malkovras, kio estas lerni (ekz: Kio estas la lernocelo? Kiel memorigi?). Tiuj samaj momentoj povas okazigi ekpraktikon de la funkcio, (tria etapo), kies naturon kaj eblajn formojn oni malkovris, enkadre de aparta lernado.

 

2 – Konkretaj helpoj por la instruanto kaj la lernanto.

Por konkrete helpi instruantojn, por realigi tiujn etapojn, ni proponis (en la verko “Développer la capacité d’apprendre” – Disvolvi la lernokapablon – Eld. E.S.F.) temaron ektrakteblan kun lernantoj, por ke ili malkovru, kio estas lerno (vidu la lernofunkciojn). Por cxiu el tiuj temoj oni sugestas aktivadformojn, kiuj kompreneble dependas de la agxo kaj de la nivelo de la lernantoj.

Por permesi al liceanoj, studentoj aux formadigxantaj adoltoj malkovri por si mem tion, kio estas la lernofunkcioj, ni verkis libron, kiu kondukas ilin al analizo de la propra lernomaniero tra ekzercoj kaj observoj (“Pour mieux apprendre” – Por pli bone lerni. – Eld. E.S.F.). Favore al lernantoj de mezlernejoj, kunlabore kun Bernard Wloch, mezlerneja instruisto, ni kunigis, en aktivadkajero, ekzercojn kaj orientadojn por plibonigi ilian lernomanieron ("Je sais mieux comment apprendre" – Mi scias pli bone kiel lerni – Eld. De Boeck).

Favore al diversnivelaj lernantoj aux adoltoj, kiuj deziras dedicxi multe da tempo al pripenso pri funkcioj, kiuj gvidas al la lerno, ni efektivigis sintezon de tio, kio sxajnas al ni scienda por transpasxi la malfacilajxojn renkontatajn, kiam oni volas lerni. Al cxiu el la ok funkcioj el kiuj ni reduktis la lernon (vidu la lastan alineon de A. 3), ni korespondigis kvar proponojn, kiuj permesas prilabori tiujn funkciojn. La 32 propozicioj tiel akiritaj estas konscie prezentitaj sur 32 slipoj, kiuj ebligas analizi la lernomanieron kaj bonigadon de la praktiko. Tiu sliparo povas esti uzata antaux, dum aux post la lernado. Uznotico, kiu gxin akompanas, sugestas formojn de kolektiva aux individua uzado. (Disvendado de la sliparo: AGONE Conseil et formation – 43, rue Volney, FR-49000 Angers).

 

C – Celeco de pripenso pri lerno

Konklude, oni povas emfazi la fakton, ke pripenso pri lerno, enkondukita favore al la lernantoj enkadre mem de instruo kaj rilate kun la ektraktita lern-enhavo, kondukas ilin senti sin respondecaj pri sia lerno, sed samtempe donas al ili konkretajn rimedojn por plenumi tiun respondecon. Al ni sxajnas necese, tiucele kunigi en cxiu instruo la akiron rilatan al la enhavo kun aldono pri lernovojiro, t. e. rilate al la maniero konstrui efikan reprezentadon de la ektraktita enhavo.

Biografia noto de la auxtoro

Jean Berbaum (FR-24600 La Clastre) estas nun “emeritus”-a profesoro de Eduksciencoj cxe la Universitato de Sociaj Sciencoj en Grenoble; estinte UNESKO-eksperto por starigi Superan Porinstruistan Lernejon kaj Instituton de Pedagogia Sercxfako en Abidjan (Ebura Bordo) de 1962 gxis 1971, li instruis eduksciencojn en la universitatoj de Nancy gxis 1983, kaj de Grenoble gxis 1993. Liaj laboroj kaj publikajxoj temas pri lerno kaj instruo.