Preter naciismo...
Hejmen ] Supren ]

 

Estraro 1998
Instrufaka terminaro
Preter naciismo...
Lingvistiko
Novaj metodoj
El la landoj

Ronald Glossop:

Preter naciismo al paca tergloba komunumo

(prelego verkita por la 32-a ILEI Konferenco en Montpeliero)


Ni vivas dum gravega momento en la historio de la homaro. Nia homara socio nun transiras de kolekto de iom apartaj naci-sxtatoj al unuopa tergloba komunumo. Por instruistoj, kiuj laboras kun gejunuloj, cxi tiu transiro en la homa vivmaniero estas tre grava. Nia tasko estas prepari gejunulojn vivi ne en la mondo, kiun ni konis, sed en la mondo de la estonteco, kie ili vivos. Kia defio! Kiel ni scias – kiel iu ajn scias – kia estos la mondo en la estonteco? La sxangxoj eble estos tiel variaj, ke multe da tio, kion ni instruos al ili, estos neutila. Tamen ni devas peni prepari niajn gejunulojn kiel eble plej bone.


En la nuntempa mondo oni ricevas la identecon plejparte laux la nacia komunumo, kie oni naskigxis, sed tia mondo nun malaperas. Ïi certe gxis nun ne tute malaperis. Tamen ni povas vidi la malkreskantan influon de la nacia komunumo. Tio estas la situacio, cxu ni pensas pri la etna nacia komunumo aux pri la politika naci-sxtato. La tutmonda komunikado kaj la facila vojagxado de lando al lando havas la rezulton, ke ecx infanoj ne plu estas enfermataj en la nacia komunumo, kie ili hazarde naskigxis. Iliaj horizontoj estas pli vastaj ol tio. Ili vivas en tergloba komunumo – granda sxangxo, kiun ofte iliaj gepatroj kaj geavoj ankoraux ne agnoskas.


La plenkreskuloj nur malrapide akomodigxas al la sxangxoj, kiuj nun okazas. Kiam ni rigardas la politikajn instituciojn kaj la lingvajn politikojn, kiujn ili adoptas, ni povas vidi kelkajn lauxgradajn sxangxojn. Tamen ekzistas multaj oponantaj tendencoj. Ecx tiuj homoj, kiuj adoptas pli vastan vidpunkton emas pensi rilate al internaciismo anstataux terglobismo. Plue, ecx la internaciismo kutime ankoraux enhavas grandan dozon de naciismo.


Mi konsideru detale cxi tiun distingon inter internaciismo kaj terglobismo. Internaciismo vidas mondon de individuaj naci-sxtatoj. Kelkfoje iliaj registaroj kreas internaciajn instituciojn por helpi kunlabori unu kun la alia. La tauxga figuro por la internaciisma vidpunkto estas mapo de la mondo, kie la diversaj landoj estas bildigitaj en diversaj koloroj. Difinita linio trovigxas cxirkaux cxiu. Terglobismo, male, vidas la mondon kiel unuopan planedan komunumon. La tauxga figuro por la tergloba vidpunkto estas foto de la Tero rigardata el la spaco. Tie oni ne vidas altrudatajn landlimojn.


La tauxga speco de politika institucio por internaciisma mondo estas internacia organizajxo kiel Unuigxinta Naciaro. Ïi estis kreita de la landaj registaroj por ilia propra bonfarto. Memoru, ke la reprezentantoj de la landaj registaroj, kiuj konsiligxi kaj adopti rezoluciojn cxe Unuigxinta Naciaro, estas senditaj tien de la landaj registaroj por prizorgi la nacian bonfarton. Ili estas pagitaj de la landaj registaroj por fari tion, kio estas bona por tiu registaro. Se tiuj diplomatoj iam ajn meti la bonfarton de la monda komunumo super la bonfarto de sia propra lando, ili baldaux perdos sian postenon. Ecx la dungitoj de U.N., kiel la Sekretario-Ïenerala, devas esti gvidataj ne laux tio, kio estas bona por la mondo, sed laux tio, kio ne ofendos la pli potencajn landajn registarojn.


La tauxga politika institucio por la tergloba komunumo estus demokratia tutmonda federacio, kie la homoj de tiu monda komunumo elektus reprezentantojn al monda parlamento. Ili farus legxojn por trakti terglobajn problemojn, kiujn la tergloba komunumo alfrontas. cxi tiuj reprezentantoj estus pagitaj de la tutmonda registaro, kvankam ili ankoraux devus esti elektitaj de la homoj, kiujn ili reprezentas. La nuntempa internacia legxo traktas cxefe la interreagojn inter naci-sxtatoj, sed la terglob-orientataj legxoj de monda parlamento traktus konduton de individuaj personoj. Oni ne plu uzus armeojn aprobitajn de U.N. por peni puni naci-sxtatojn aux naciajn grupojn pro malpermisita konduto, kiel okazas en la nuntempa internacia sistemo. Male, nur tiuj individuoj, kiuj malobeas la legxojn, estus jugxitaj kaj, kiam necesas, persekutitaj. Ni havus novan situacion, simila al tio interne de naci-sxtatoj, kie la paco estus konservata de policanoj, kiuj povus malliberigi individuojn.


Sed cxi tiuj aferoj, kiujn mi gxis nun pritraktis, estas nur akcesoraj al mia cxefa punkto pri la diferenco inter internaciismo kaj terglobismo. Mi volas atentigi al vi la malsamajn lingvajn politikojn inter internaciisma mondo kaj terglobisma mondo. En internaciisma mondo elektitaj naciaj lingvoj estas uzataj en internaciaj organizajxoj. Oni dungas interpretistojn kaj tradukistojn por helpi komunikadon inter malsamaj naciaj grupoj. cxar ekzistas tro da naciaj lingvoj, por permesi la uzon de cxiuj el ili, oni devas doni specialan statuson al la naciaj lingvoj de la pli potencaj naci-sxtatoj. Tiuj lingvoj farigxas la oficialaj lingvoj de la internaciaj instancoj.

La rezulto estas, ke la homoj en aliaj landoj estos devigitaj lerni tiujn "cxefajn" lingvojn krom sian propran nacian lingvon. Tiuj "cxefaj" lingvoj iom post iom igxos pli gravaj ecx ekster la registaraj internaciaj instancoj. Tio okazas cxar tiuj estas la naciaj lingvoj, kiujn pli da personoj povas uzi. La "necxefaj" naciaj lingvoj – kaj ecx pli, la etnaj lingvoj, kiuj ne estas antauxenigataj kiel landaj lingvoj – estas iom post iom margxenigataj. Rilate al la edukado de la gejunuloj, la proklamata politiko estas multlingvismo, sed ne cxiuj lingvoj estas egale rangitaj inter tiuj lingvoj, kiujn oni devus lerni. Sekve la efektiva rezulto estas, ke la lingvoj de la pli potencaj sxtatoj igxos cxiam pli gravaj "cxefaj" lingvoj. La lingvoj de la malpli potencaj sxtatoj igxos cxiam malpli gravaj "ne-cxefaj" lingvoj. Fine, nur unu (aux eble du) naciaj lingvoj restos en la konkurenco. Ni povas vidi, ke tia situacio jam okazas en la mondo. Ïis nun la angla estas la evidenta gajnanto, dum la franca, la hispana, la germana, kaj la cxina batalas pri la dua rango.


Male, en terglobisma mondo la lingvodemando estus: Kiu lingvo finfine estus plej bona por la tuta tergloba komunumo? Demokratia tutmonda federacio povus trakti la demandon en konsiligxa maniero. La plej efika sistemo evidente estus havi unusolan lingvon por la tergloba komunumo. La plej bona lingvo por la tutmonda komunumo devus esti lingvo, (1) kiu estas naci-neuxtrala; (2) kiu estas ne tro malfacila lerni; (3) kiu estas facile uzebla kaj parole kaj skribe; (4) kiu povas esprimi cxiujn el la diversaj specoj de aferoj, kiujn tia lingvo povu esprimi; kaj (5) kiu estas efektive uzita de iu komunumo dum iom da tempo por certigi, ke gxi vere povas funkcii. Konsiderante la tendencon de nuntempa teknologio, ni aldonu, ke la tergloba lingvo devus esti senprobleme lernebla de komputiloj. Komputiloj devos povi kompreni ordonojn prezentitajn kaj parole kaj skribe, kaj ankaux povu disdoni informojn kaj parole kaj skribe. Evidentas al multaj el ni, ke la lingvo, kiu plej bone plenumas cxi tiujn postulojn, estas E-o.


Kiam ni rigardas la estontecon kaj la taskon eduki niajn junulojn por la mondo, en kiu ili logxos, ni alfrontas grandegan defion. La landaj registaroj, kiuj plej forte influas la karakteron de la edukado de niaj gejunuloj ne sukcese vidas tion, kio estas bezonata. Plejparte la registaroj ne forlasis naciismon kaj la celon plej gravigi la lojalecon de siaj gejunuloj al la landa komunumo kaj al la nacia lingvo. Tia edukado celas prepari ilin por igxi plenkreskuloj, kiuj batalos kaj subtenos militojn de la landa komunumo kontraux aliaj landaj komunumoj senkonsidere tion, kio estas plej bona por la tuta mondo.


En Euxropo multaj landaj registaroj movigxas preter naciismo al internaciismo, aux almenaux regionismo. Ili antauxenigas multlingvismon kaj la nocion, ke iu ajn gejunulo devus povi iri ien ajn en Euxropo. La gejunuloj devus povi vizitadi universitatajn klasojn aux trovi laboron sen ia ajn lingva problemo. Sed oni neniam povos efektivigi tiajn celojn. Jam ekzistas dek unu oficialaj lingvoj en Euxropa Unio. En Euxropo ekzistas ankaux aliaj regionaj lingvoj, kiel la bretona kaj la kimra kaj la kataluna kaj la vaska. Plue, Euxropa Unio probable baldaux etendigxos por inkluzivi almenaux tri aliajn landojn (Polio, Cxe§io, kaj Hungario). Tiam estos tri aldonaj lingvoj. cxu estas vere praktikeble, ke granda nombro da gejunuloj lernos kvin aux ses lingvojn sen mencii dek tri aux dek kvar? Cxi tia multlingva politiko havos nur la rezulton, ke la rolo de la angla estos pli fortigita, cxar por ne-anglaj parolantoj la angla preskaux cxie estas la unua fremda lingvo lernenda.


Plue, tia Euxrop-centrigita aliro estos tauxga nur dum eble kelkaj dekjaroj. La tasko lerni multajn diversajn Euxropajn lingvojn estas tre malfacila. Sekve, ne estas surprizo, ke la plejparto de Euxropanoj havas malgrandan intereson pri la lernado de la cxina, la japana, la araba, aux la hinda. Tamen la mondo inkluzivas ne nur Euxropon kaj la Amerikajn landojn sed ankaux Azion kaj Afrikon. Ia ajn internaciismo, kiu ne agnoskas cxi tiun gravan fakton, devus ne ecx esti nomita "internaciismo" sed anstataux "Euxropanismo." Tia limitigita regionismo estas ecx pli malproksima de terglobismo ol la pli tradicia internaciismo, kiu almenaux konsideras la tutan mondon.


La zorgoj de la landaj registaroj montras, ke ilia vido de la estonteco estas fokusita plejparte al naciismo kaj regionismo. £ajnas, ke ili ne povas fari la transpason al terglobismo. La land-estroj plejparte ne volas pensi pri la mondo kiel unuopa komunumo. Sekve, ni mem devos mastrumi la edukadon de niaj infanoj kaj geavoj kaj iliaj kunjunuloj. Ni devas doni al ili la vidon de tergloba komunumo, kiu estas jam auxgurigita de nia E-komunumo. Ni devas instrui ilin preteriri la identecon kun la nacio, kie ili hazarde naskigxis. Ni devas fokusi ilian atenton al la tergloba komunumo, kie ili povos trovi novan identecon. Ni devas instigi ilin pensi pri si mem ne rilate al la nacia komunumo, al kiu iliaj gepatroj apartenis, sed rilate al la tergloba komunumo, en kiu ili vivos. Ni devas instrui ilin pri la principoj tiel elokvente deklaritaj en nia Manifesto de Prago: (a) la valoro de demokratia komunikado, kiu permesas la partoprenado de cxiuj; (b) la valoro de edukado, kiu transcendas naciajn kaj regionajn limojn; (c) la valoro de lingva lernado por cxiuj homoj, ne nur malmultaj; (cx) la valoro de multlingvismo por cxiuj homoj; (d) la valoro de la respektado de cxies lingvaj rajtoj; (e) la valoro de la lingva diverseco ecx dum ni igxas unuopa tergloba komunumo; kaj (f) la valoro de la ebleco libere esprimi la pensojn al aliuloj kaj asocii kun aliuloj ie ajn en la mondo senkonsidere la naciecon. Plej grave, ni devas serioze instrui ilin pri E-o kaj ofte komuniki kun ili E-e, por ke ili sentu hejme en la tergloba komunumo, de kiu ni cxiuj estas membroj.


Mi opinias, ke multaj geinstruistoj kiuj instruas E-on al infanoj jam konas la kanton, kiun mi nomas nia "monda himno por infanoj." La melodio venas de la konata franca kanzono “Frère Jacques”. La tekston verkis Charlotte Kohrs de San Diego, Kalifornio, Usono, la fondintino de "Infanoj cxirkaux la Mondo." £i verkis la kanzonon por infanoj en la tuta mondo, kiuj lernas E-on. La teksto estas:

"Sur la Tero, bela Tero,

Logxas ni, kantas ni,

Kune sur la Tero, Monda familio,

Famili', famili'."  

Mi esperas, ke cxiuj el niaj E-aj gelernantoj dauxre kantos cxi tiun infanan kanzonon por la tergloba komunumo, aparte dum "Ago Tago" por infanoj (iu tago de via elekto dum la dua aux tria semajno de Februaro). cxi tiu kanzono montras en mirinde konkreta maniero la sintenon, kiun ni devas evoluigi en niaj gejunuloj por movigxi preter naciismo kaj landaj registaroj al pacema tergloba komunumo.

___________________________
NOTOJ

1) Vidu Ronald J. Glossop, "Language Policy and a Just World Order" ["Lingva Politiko kaj Justa Monda Ordo"], Alternatives, XIII (1988), 395-409, aparte p. 404.

2) Esperanto, Septembro 1966 (N-ro 1084), p. 146.

Ronald J. Glossop,

Profesoro de Filozofiaj Studoj kaj Kunordiganto de Pac-Studoj,

Sud-Ilinoja Universitato en Eduxardsvilo, Edwardsville, IL 62026-1433, Usono