Reagoj 96/3
Hejmen ] Supren ]

 

Instruinda somero
Freinet
Sxulco
Reguleco de scimemoro
E-o en la lernejo
Euxropa Kalendaro
El la landoj 96/3
Recenzoj 96/3
Reagoj 96/3
Forumo 96/3
Leterkesto 96/3

Georgo Macioszek: Por la suferanta komencanto - en IPR 2/96

A) Ha, tiuj eternaj komencantoj! Kaj iliaj partianoj, iliaj defendantoj! Cxu la regnon de E-o mastru kaj estru nepre tiuj kiuj fusxe prononcas, prolete legas kaj neniam ellernos la lingvon? Do, la potencon al la amasoj da lingvoplebanoj, al balbutantoj kaj malabonantoj? Ne plu suferu niaj komencantoj; prefere suferu niaj progresintoj, cxu ne? Abunde kaj profunde trafu ilin, vundu ilin, cxagrenu ilin misoj kaj mizerajxoj? Cxu veteranaj lingvanoj do vidu, ke ilia bona E-o reduktigxas al eltrivitajxo nur pene komprenebla, apenaux kulturkapabla, apenaux artkreiva, povra pigxino, primitiva puzlo? Cxu ili toleru, ke oni faras gxin komunikilacxo? Ke la armeoj de barbaroj do tretu, mistraktu kaj detruu ilian belan esprimilon?

Mi multe miras, ke ankaux kulturitaj movadanoj, bonaj regantoj de la gramatiko, elektas stari kun sia brila fasado cxe la flanko de subfosado. Erarojn oni povas pardoni, sed intencan subminadon?

Bone, ni ne kuntrenigxu de niaj sentoj, sed provu sobre konsideri la aferon. Tra la multaj jaroj dum kiuj mi abonis la revuon IPR (inter nombro da aliaj), mi cxiam denove konstatis, kiom malbone iuj pedagogoj regas la gramatikon de la lingvo kiun - kromfake - ili pretendas instrui, aux kiel fervore kaj tutkore ili altrudas siajn opiniojn. Nur en IPR mi renkontis artikolojn pri gramatika temo, kiun la auxtoroj tute klare kaj evidente mem ne komprenas. Pedagogia revuo devus alporti rimedojn kaj solvojn por kompreno kaj instruo de la reala lingvo. Gxi ne estu organo por reformoj, por fusxoj kaj fusxigoj. Cxu ne strange, ke por bona pedagogia artikolo pri gramatiko oni turnu sin al literatura aux kultura gazeto? (Vidu ekzemple: LF 160, Claude Gacond: "...kaj alio en PIVo".)

Cxiu skolo havas siajn instruistojn kaj cxiu lando siajn etnolingvajn influojn. Kiam nia movado disponos internacian lernolibron, unuecan, neuxtralan, lingve lauxreale priskriban? Cxu ne estus pli bone, se antaux ol proponi simpligojn - simplanime kaj senpripense, sofismajn kaj absurdajn - la komencantoj iom studus? (Ekz. en Lingvo kaj vivo la eseon La akuzativo en interlingvistiko). Ili studu la lingvon, la movadon kaj la beletron. Ja oni lernu el la spertoj de la paseo, ne flanken sxovu ties instruojn. La rekomendo de Bernard Golden, same kiel la propono de Macioszek, estas dangxera, nepre kontrauxfundamenta, sed bedauxrinde povas trovi apogantojn inter senspertuloj, neseriozuloj kaj reformemuloj. La lingvo ne disfalu en demotikan kaj intelektulan versiojn.

Kiu povas kredi, ke mutilita lingvo estus la pli alloga varo kiun ofertu la movado? Cxu du reguloj anstataux unu estas simpligo? Cxu dependigi la akuzativ-aplikon de vortordo ne ecx pli hezitigos la parolanton? Cxu uzi cxu ne uzi? - jen la demando kiu lin igos freneza kaj skizofrenia. Cxu la komencanto post stagxa periodo per simpligita versio transiru al matura stadio? Kiam kaj kiel? Ha, tio estos spektaklo! Akrobate malfacila! Aux cxu li trankvile restu komencanto dumviva? Bela perspektivo.

Tia simpligo ne plifaciligas la lingvon, sed faras gxin primitiva, malpreciza kaj malklara: La fenestro fermas. Kion tio signifas? Cxu tio estas pli simpla, aux nur malklara kaj mallerta? Dua kaj lasta ekzemplo: Sxi naskis en Bruselo. Cxu pli simple, se la verbo havas du signifojn? Cxu sxi naskigxis en Bruselo aux cxu sxi tie naskis infanon? Mi konstante miskomprenus tiajn nekompletajn frazojn. Damne, mi ne volas iri en detalojn. Jam fino!

Kial rabi gxian precizecon al la lingvo? Gxuste la angla ne servu kiel modelo. Per tiaspecaj simpligoj oni eble gajnos reformemulojn, sed forpelos seriozulojn. Kiel senhonta, subfosa, perverse renversa propono. La E-movado estas io alia ol konsumisma entrepreno sercxanta klientojn per trompa reklamo. Se ne, por ne plu suferi, mi devus cxesigi mian abonon al tiacelaj revuoj .

 Christian Declerck, Antverpeno

 

B) Liaj sugestoj pri reformoj tute ne estas novaj, nek originalaj. Ili - aux similaj - estas jam multfoje provitaj kaj ecx eksperimente pruvitaj senvaloraj. Jam multajn fojojn oni tiel proponis, kaj la esperantistaro forjxetis la ideojn.

Kial Georgo sentis sin kompetenta fari tiajn proponojn???

Kial Georgo sentis sin rajtigita fari tiajn proponojn?

Kial Georgo ne esploris pri la historio de tiaj ideoj antaux ol proponi?

Gravaj sxangxoj neniam estis akceptitaj. Versxajne neniam estos. Certe ne estas bezonataj. Cxiu lernanto havas similajn ideojn. Sed cxu cxiu eklernanto de la germana lingvo postulas sxangxojn en tiu lingvo por faciligi lernadon? Kia egoismo! Kial do proponi en E-o? Mi sugestas, ke Georgo, se li tre fervore sentas bezonon de reformado, kreu sian propran lingvoprojekton kaj aldonu sian nomon al la longega listo de jamaj malsukcesintoj. Sed ne nomu gxin Esperanto, aux iel rilate.

Kontrauxe: Pli spertaj e-istoj nepre devas toleri malpli spertajn. Kaj la malpli kapablajn. Oni ne malestimu fosiston, nek cxambropurigistinon pro manko de vortoj. Melkisto kaj komizo havas sian rajton paroli la nacian lingvon laux sia kapablo; same la internacian.

Kiu malestimas novan enmigrinton, kiu ankoraux ne parolas nian nacian lingvon? Ni tiun helpas, kaj iom admiras maljunulon tian.

Mi mem malestimas la malestimantojn. Mi kritikas la kritikeman pedanton, kiu rikanas aux riprocxas pro stumblado de eterna komencanto. Cxiu pedanto iam estis komencanto. Do TOLERO kaj ne reformo estu sur niaj standardoj.

Do, jen miaj amiketoj komencantoj, parolu sen timo. Iam ankaux vi povos esti spertulo kaj devos toleri la misparolojn de la komencantoj. Will Green,

202 Dunkery Road, Nottingham, London, SE9 4HP Britio 0181 851 7420

 

C) Mi estis esperantisto dum pli ol 65 jaroj, kaj dum mia vivo mi gvidis multajn kursojn por komencantoj, do mia sperto pri lernado kaj lernigo de la lingvo estas vasta. Tial mi volas skribi al vi kaj aserti, ke miaopinie viaj proponoj estas plejparte tre bonaj. Mi tamen volas rimarkigi la sekvanton:

2. Vi pravas pri la finajxo -u, sed tamen kiam oni povas uzi gxin, -u estas tre valora.

4. Por ni, svedoj, tiu ne estas problemo, sed mi plurfoje instruis francojn, kaj bone scias pri iliaj malfacilajxoj.

5. Mi ne sxatas vian ideon pri la finajxo -in por cxiuj verboj. Pli bone forigu -in cxiam, kiam tio estas ebla. Ne estas necese: instruistino, dentistino, kuracistino ktp., nur kiam oni bezonas akcenti, ke homoj de ambaux genroj partoprenis, oni uzu la finajxon.

6. Mi ne sxatas vian proponon pri la landnomoj. Laux mi la finajxo - io estas bona: Svedio, Germanio, Francio ktp. kune kun Finnlando, Usono, Argentino. Dum la jaroj oni tro batalis pri la barbo de la papo en tiu afero.

7. Tre bona propono. Mi ne vidis gxin antauxe.

8. Mi havas la saman opinion kiel vi. Ekzistas tiom da stultajxoj pri tio. Ekzemple la verbo remi estas laux PIV netransitiva (cxar la franca verbo estas netransitiva). Do ni ne povas diri: Mi remas boaton. Mi demandis multajn, kiel la frazo aspektas en E-o, sed mi neniam ricevis eblan respondon.

Mi donas al vi miajn gratulojn pro via artikolo.

Ingemar Nordin, Mosebacke torg 8, SE-116 46 Stockholm

 

János Petik: Serve de altaj pretendoj - en IPR 4/95

La greka kaj latina estis/estas suficxe „perfektaj” - onidire... kaj bone uzitaj sen UNU, ecx sen LA! Ecx mankis JES en ili... La harfendajn frazojn de Petik eblas bone esprimi en normala (ne Petika) E-o, kaj li ne devas (ankaux neniu) transformi E-on laux sia/onia genta gusto! Li bv. helpi ekzemple al la francoj, kiuj havas nedifinan artikolon (cxu bezonas E-o ankaux en pluralo - j’ai des amis = mi havas amikojn???); do li ne konsideru nur hungarajn bezonojn (slavoj ankaux ne bezonas UNU, ktp. ktp.) Malnova frenezajxo en Esperantujo (dekomence) gxustigi E-on al lauxgentaj lingvaj kutimoj, bezonoj. Ankaux teorie tio estas naivajxo; malgraux la tiaspecaj diferencoj, cxiuj lingvoj estas bonege uzeblaj por la plej altaj bezonoj (tio vere ne koncernas la poeziajn „bezonojn” - sed tie estas sfero de senlima manifestigxeblo).

Ankaux liaj pensoj kaj ekzemploj pri la vortordo sxajnas naivaj, kaj liaj postuloj (Vi iras kien? - frazofine akcenti!) ne estu „reguloj”. „Vortorda anarhxio” ekzistus laux liaj „reguloj”; same li ege eraras skribinte, ke la hungara kapablas esprimi la plej delikatajn nuancojn de la homa animo, pli perfekte ol aliaj lingvoj... Tio estas ekzemplo de sxovinisma orgojlo de iu, kiu certe neniam provis traduki hungaren poemojn francajn, sxercojn norvegajn, Sxekspirajn malfacilajxojn, ktp. Mi esperas, ke alinacianoj ne tro ataku pro tiu naiva aserto - degradante aliajn lingvojn - hungarojn, aux IPR - vin, redaktoron. Ervin Fenyvesi, Hungario

 

Korektoj al la artikolo de János Petik IPR 4/95

p. 32. linio 12-a desube: anstataux la vorto „frazkomence” legu „frazkomente”.

p. 33. 1-a linio: anstataux „el un romaneto” legu „el la romaneto”.

 

NdlR - nun sekvu du pliaj reagoj, kiuj strikte ligigxas al la supraj artikoloj.

 

Debato inter la legantoj

Pluraj artikoloj lastatempe uzis la pagxojn de IPR por sondi aux pledi por enkonduko de ne- aux kontrauxfundamentaj sxangxoj en E-o, en nia instruado kaj instruiloj. Estas tempo starigi debaton pri tio inter la legantoj (la membrarode ILEI) kaj en gxia komitato/estraro. Ni faros tion en Tábor, cele al gvidlinio al la redakcio por IPR kaj por aliaj estontaj eldonajxoj (precipe instruiloj) de la Ligo.

Reformemuloj rajtas je demokrata podio, sed cxu IPR havu la taskon liveri tion? Ke niaj lerniloj ne estu eksperimentejoj, sxajnas jam preter-diskuta, sed precize kian Esperanton ili prezentu? Starigxis jam en Nederlando organizajxo por reformemuloj; cxu gxia organo kaj agado ne provizu tian forumon? Nur kiam modifemulo konvinkis cxiujn siajn samspecianojn, tiu ekturmentu nin ceterajn. Cxu IPR malakceptu rekte tiajn artikolojn (kial antauxe), cxu iagrade allasi ilin (levante la demandon, kio estas kontraux- kaj kio nur ne-fundamenta), aux cxu cent floroj floru kaj elbatalu siajn nicxojn? Kontribuu vian opinion ankaux sur la pagxoj de IPR.

Stefan MacGill, komisiito pri eldonado

 

Organizita sxangxo de Esperanto ne havas sxancojn

Multaj lernantoj de E-o travivas periodon dum kiu ili forte sentas la mankojn en la lingvo. Kelkaj rapide trakuras la periodon, al aliaj gxi povas dauxri longe, ecx dumvive, aux esti ripeta. Strange, ke tio ne okazas al lernantoj de aliaj lingvoj. Cxu tio okazas, cxar E-o estas pli malperfekta? Certe ne, cxar la etnaj lingvoj estas same aux pli malperfektaj. La pli multaj uzantoj forlasas la reformeman periodon, kiam ili ekkonscias pri la veraj eblecoj (aux neeblecoj) sxangxi la lingvon. Ni vidu, kiaj estas la realaj eblecoj.

En la jaro 1894 okazis referendumo pri tio, cxu oni entute enkonduku sxangxojn en E-on. La opinio por nesxangxo gajnis per klara majoritato. Jen jam la unua stumblilo. Kiu ajn propono por organizita sxangxo senplue skismigus la e-istaron en du partiojn. Unu dirus, ke ni kompreneble ne estas ligitaj de referendumo okazinta antaux cent jaroj kaj cetere kun tre malmultaj partoprenintoj. Alia objxetus, ke ni estos ligitaj de tio, gxis kiam ni havos novan referendumon kaj tiu prezentus netransireblajn praktikajn malfacilojn pro la nuntempa dissemiteco de la e-istoj. Kaj se ni nur iom konas la historion de E-o, t.e. la historion de la esperantistoj, ni scias, ke tio cxi jam estus suficxa motivo, por ke ili sin jxetu al la kolo unu de aliaj, kaj tion ili farus ne ame kaj amike, sed kun krifigxintaj ungoj.

Restas do aliaj eventualaj eblecoj, nome ke iu auxtoritato provos devigi sxangxojn. Tion provis komitato en la jaro 1908, sed kvankam gxi enhavis sendube talentajn homojn kaj ecx korifeojn kiel ekzemple la inteligentan, energian kaj respektatan de Beaufront, tiu komitato finfine malsukcesis. Se iu farus similan provon hodiaux, oni povas ecx pli certe antauxvidi saman rezulton pro tio, ke nun la inercio de la lingva komunumo estas ecx pli granda pro gxia plia radikigxeco.

Ankaux alian kazon oni povas studi, nome la aferon kiam la Akademio de Esperanto provis devigi sian interpreton de la participoj al la e-istaro. Estas tre dubinde, cxu iu ajn sxangxis sian lingvouzon pro tiu interveno.

Teorie politika instanco povus sxangxi la lingvon per iu kabineta decido kaj dekreto, sed se tiu instanco ne pretus apogi sian decidon per celkonscia uzo de grandegaj monsumoj, ankaux gxi certe malsukcesus. Se oni konsideras nur la kapablon kaj inklinon de politikistoj elspezi alies monon, oni povus kredi je sukceso. Sed, se oni aliflanke rigardas ilian mizeran kapablon interkonsenti ecx pri plej simplaj aferoj, oni tuj komprenas, ke tio estas neirebla vojo.

Tamen ekzistas vojoj praktikeblaj kaj etike akcepteblaj. La unua estas tiu, kiun Zamenhof rekomendis, nome iom-post-ioma sxangxado. Neniu ajn (krom redaktoroj kaj eldonistoj, kiuj prave havas rajton) povas malpermesi al iu ajn diri aux skribi „Sxi kovrante per kisoj li sxi ardas por li” anstataux „Sxin kovrante per kisoj li sxin ardigas por si”. Se nur suficxe multaj dum suficxe longa tempo faros tion, certe gxi fine estos akceptita. Sed cxu tia sxangxo vere valoras la penon? Versxajne ne, sed malpli drastaj sxangxoj en la lingvo povas efektivigxi tiamaniere.

Ekzistas ecx alia vojo. Ne faru kiel Zamenhof rekomendis, sed faru kiel li faris. Verku libron pri la propono. Presigu kaj dissendu gxin proprakoste. Tiel havigu adeptojn. Organizu kaj kuragxigu. Se vi ne nomos vian proponatan aferon E-o, vi agos nek kontraux legxo, nek kontraux deco. Tio cxi ne estas ironio. Zamenhof sukcesis kiam li agis tiel, kaj ankaux alia povas same sukcesi. Sed en tia kazo, kial limigi sian ambicion al kelkaj gramatikajxoj? Kial ne ambicii al absoluta perfekteco? Cxar finfine, kiu volas oferi preskaux sian tutan vivon por sxangxi kelkajn gramatikajxojn?

Sed sukceso de organizita sxangxo de E-o interne de la nuna uzantaro estas sensxanca, ecx pli sensxanca ol estus simila sxangxo de etna lingvo, cxar super la parolantoj de etna lingvo ofte trovigxas instancoj, kiuj havas la necesajn potenc-rimedojn por devigi homojn al io ajn. La sensxanceco tamen dependas ne de tio, ke la sxangxoproponoj estus malbonaj kaj la proponanto megalomania. Gxi dependas tute ne de lingvistikaj, sed de sociologiaj faktoroj.

 

La tasko de IPR devus esti esplori kaj debati kiel instrui E-on, ecx esplori E-on mem por konsciigi, precize kion instrui. Kaj al la taskoj de didaktiko cxu ne apartenas ankaux la tasko en delikata maniero indiki al la lernantoj laux kiuj vojoj E-o gxis nun sxangxigxis kaj la antauxkondicxojn de pluaj sxangxigxoj?

 Bertil Nilsson, Svedio