Dmitrio LYTOV:
SOCIONIKO - TALENTOJ KAJ RILATOJ

SOCIONIKO KAJ PROBLEMOJ DE PEDAGOGIO.

Socioniko estas psikologia teorio, kiu igxis fama en landoj de la estinta Soveta Unio dum la lastaj 20 jaroj, kaj nun disvastigxas tutmonde. Gxiaj adeptoj opinias, ke rilatoj inter homoj kaj denaskaj talentoj de homoj estas reciproke interligataj, kaj se oni komprenas talentojn de iu homo – oni povas prognozi liajn rilatojn kun aliuloj.

Ankoraux en 1920-aj jaroj svisa psikiatro C.G.Jung kreis la teorion de personaj tipoj sur la supozo, ke iuj denaskaj trajtoj ne povas esti simile fortaj: naturo kvazaux elektas, aux – aux. Poste sur la bazo de lia teorio kelkaj auxtoroj – Eysenck, Meyers-Briggs, Keirsey ktp. – kreis psikologiajn testojn, kiuj igxis famaj. Bedauxrinde, la menciitaj auxtoroj preskaux ignoris la problemon de rilatoj inter tipoj.

Estas mirinde, ke kutime en psikologio oni rigardis personajn tipojn kaj rilatojn kiel tute ne interligitaj, tute sendependaj fenomenoj. Ecx plu, en la sovieta psikologio oni ofte ignoris mem la estadon de denaskaj kapabloj: laux leninista filozofio, «homo estas la produktajxo de socio».
En 1970 litova sociologino Ausxra Augustinavicxiute verkis kelkajn artikolojn, en kiuj sxi penis pruvi, ke personaj tipoj, eltrovitaj de Jung, estis la sxlosilo al rilatoj inter homoj. Sxia teorio nomigxas “socioniko”: «socio» + «-oniko», kiel en «bioniko» (biologia modelado) – la teorio de modelado de sociaj rilatoj kaj konduto.

Kial socioniko estas tiel populara en la teritorio de la estinta Sovietunio? Tio estas ne hazardajxo, sed logika rezulto. Tro longe la sovieta potenco ignoris la Personecon (dum 1930-1950 jaroj mem la psikologio estis malpermesita) – tial nuntempe la intereso al pedagogiaj kaj psikologiaj problemoj estas grandega kaj kreskanta.

Multaj socionikistoj (tiel nomigxas adeptoj de socioniko) laboras en infana kaj lerneja psikologio, profesia kaj familia konsultado. En cxi tiu malgranda artikolo mi penos rakonti pri tio, kiel socioniko helpas solvi problemojn de klerigo, eduko kaj interpersonaj rilatoj.

TIPOJ KAJ INSTRUADO.

Ekde la jaro 1991 Jekaterina Filatova, socionikistino el Rusio, kolektadas fotoportretojn de homoj, kies tipojn sxi testis. Nuntempe sxia kolektajxo enhavas pli ol 600 fotojn. Dume sxi malkasxis interesan fenomenon – multaj «samtipuloj» ofte aspektas kvazaux gxemeloj, kvankam ili ecx ne estas parencoj. Evidente, la persona tipo estas “antauxprogramita” denaske.

Tio estas tre grava fakto. Tio signifas, ke sxancoj “refari”, “reeduki” homon estas restriktaj. Bedauxrinde, suficxe ofte ni konas situaciojn, kiam oni penas “refari” sian partneron, t.e. ignoras sian personecon – ecx en lernejoj. “Vi ne ne povas, vi simple ne volas kompreni!” - ofte povas auxdi lernanto de sia instruisto, infano de sia gepatro. Tamen cxu vere nur “ne volas”?
Por ke mi klarigu al vi kauxzojn de malkompreno, mi devas rakonti pri socionikaj tipoj de personeco. Entute estas 16 tipoj. En la Tabelo 1 oni devas vidi «formulojn» de la tipoj kaj fotoportretojn de la plej distingaj reprezentantoj de cxiu tipo.

Modernaj medicinaj esploroj pruvis, ke indicoj de la 16 socionikaj tipoj (tiel nomataj «intuicio», «senso» ktp., eltrovitaj jam de Jung) havas malambiguajn kongruajxojn en la strukturo de cerbo (kaj tio estas ankaux grava pruvo de tio, ke persona tipo estas denaska – ne efemera – ajxo). Tamen, komunikante kun iu ajn homo, ni certe ne povas sekci lian kranion kaj pririgardi cerbon.
Sed ni povas jugxi pri lia tipo dank’ al eksteraj riveloj, kies aron oni kutime nomigas “homa karaktero”. La psikologo el Kievo (Ukrainio) Viktor Gulenko disigis homan karakteron je du komponantoj.

La unuan parton li nomigis agastrebo. Laux sia agastrebo, oni povas esti logikulo (pritaksanta eventojn objektive, kvazaux «deflanke») aux etikulo (pritaksanta situaciojn de vidpunkto de personaj ecoj de homoj), intuiciulo (kun dominanta abstrakta penso, imago, kio ofte riveligxas per distrigxeco) aux sensulo (kun konstante aktiva atento, sensumoj, konkreta penso).

La duan parton li nomigis temperamento. Laux sia temperamento oni povas esti ekstravertulo (ema al plilargxigo de sia agemo) aux introvertulo (ema al stabiligo, harmoniigo), raciulo (kun fortaj «jugxantaj» sektoroj de cerbo) aux malraciulo (kun aktivaj «perceptantaj» sektoroj de cerbo).
La temperamento estas suficxe fajna kaj fleksema parto de karaktero, tial priskribi gxin en kelkaj pagxoj estas nefacila tasko. Tamen agastreboj estas tre bone okulfrapantaj dum komunikado. Suficxe ofte malkompreno inter instruisto kaj lernanto, gepatroj kaj infanoj rezultigxas gxuste el diversaj agastreboj. Entute estas kvar agastreboj (vidu Tabelon 1).

Esploruloj. Oni temas pri homoj, kiuj ofte havas fortan analizan penson kaj ricxan imagon. Iliaj interesaj estas diversaj, ofte ili havigas ecx “troajn” konojn, kiuj, eblas esti, tauxgos poste. Ili multe pensas kaj ofte faras nekutimajn decidojn. La malforta eco de “esploruloj” – al ili ofte mankas takteco en rilatoj kun aliuloj. Ofte okazas, ke ili faras bonegan decidon (solvon), sed havas problemojn pri gxia praktika realigo.

Humanuloj. Tio estas uloj, kies imago direktigxas al mondo de homoj kaj rilatoj inter ili. Ilia kutima talento estas: inspiri aux kvietigi, trovi sxlosilon al homo kaj liaj eblecoj. Ilia kutima malforta eco estas emocioj, pasioj, kiuj ofte malhelpas al ili vivi trankvile. Tre multajn problemojn ili prenas enkore, tial stresoj kaj nervaj krizoj estas al ili suficxe minacaj.

Sociuloj. Necesoj de homo, lia vivo, gxuo, materia mondo – jen kio interesas ilin. Ilia realismo, scipovo interkonsenti kaj impresigi ofte garantias al ili sukceson... kaj atenton de mala sekso. Ilia kutima malforta eco estas neantauxvidemo, vivo “cxi tie kaj nun”, manko de sobra skeptikismo. Ili ofte supertaksas sian eblecon interkonsenti kun homo kaj influi lin, anstataux ol krei objektivan rezulton. Ekzemple, se instruisto donis malbonan noton al lernanto-sociulo, lia unua penso estos ne “mi ne lernis suficxe”, sed “la instruisto malbone traktas min”.

Praktikuloj. Tiuj homoj taksas cxion de vidpunkto de praktika rezulto, ne sxatas “fantaziajxon” kaj “vanan babiladon”. Ilia maniero de komunikado en la proksima distanco estas kutime suficxe bruska, senceremonia – se la partnero ne “respektigis sin”. Ofte reprezentantoj de cxi tiuj tipoj okupas estrajn postenojn, kaj volonte taskas al aliuloj tion, kion ili ne sxatas – perspektivan planadon, analizon kaj precipe intertraktojn (praktikuloj ne sxatas persvadi – al ili estas pli facile insisti en iliaj opinioj). Ilia problemo estas la kutimo al “provitaj vojoj”, kaj ili tre ne sxatas netradiciajn solvojn, neceson lerni novajn konojn.

El la priskriboj oni vidas, ke persona tipo interligas kun homaj kapabloj al certa okupo. Bedauxrinde, oni ne cxiam laboras laux siaj kapabloj. Iufoje gepatroj elektas al ilia infano “prestigxan” profesion. Iufoje (tiel ankaux okazas) postulo al ies denaskaj talentoj povas esti malgranda, kaj oni devas trovi alian, ne “denaskan” okupon. Tamen vivo sxangxigxas, kaj oni povas trovi sxancon sxangxigi sian misan decidon.

Krome, la diferenco de agastreboj ofte rezultigas malkomprenon. Tiaj okazoj estas bone konataj en la pedagogia praktiko. Kio okazas, se instruisto estas “praktikulo”, sed plimulto de lernantoj estas “esploruloj”? Evidente, komence al lernantoj povas placxi lia ekzakteco, lakoneco, detaleco; tamen poste, iom post iom, ili povas protesti kontraux “sxabloneco”, monotoneco, tro “lauxstandarda” penso de la mema instruisto. Kion fari? Spertaj pedagogoj kutime konsideras en ilia laboro interpresonajn diferencojn, sed malspertulo povas tentigxi “refari”, “reeduki” lernantojn, kaj ecx puni ilin pro “ne tia” penso, pro tio,ke ili “ne volas” kompreni iliajn pli bonajn strebojn. Tio estas senelira vojo.

Nun, kiam vi konatigxis kun diferencoj inter 16 tipoj – ni rakontos, sur kio bazas rilatoj inter ili.

RILATOJ

Kauxze de amplekso de la artikolo ni ne povos priskribi cxi tie rilatojn de cxiu tipo kun cxiu, sed rigardos tial nomatajn simplajn ecojn de rilatoj. Entute estas kvar ecoj: helpo, konflikto, direkto kaj kompreno. La simboloj estas klarigataj en la Tabelo 1.

1. Helpo:

3. Direkto: