D. Charters
Hejmen ] Supren ]

 

D. Charters
K. Smide'liusz
M. La Torre
J. Bishop

Duncan Charters:

La propedeuxtika valoro de Esperanto

 

Unu el la plej konvinkaj argumentoj por la enkonduko de Esperanto en la  lerne­jojn kaj per tiu rimedo en la pli vastan socion estas precize tio: gxia "propedeuxtika" valoro. La zamenhofa vorto "propedeuxtiko" havas PIV-an difinon de "prepara, inica instruado", kaj la koncepto kutime rilatas al tia instruado kiu preparas la vojon por normala, efika alproprigo de difinita kapablo, lernmaterialo, aux studobjekto.

En tiu senco, do, la instruadon de Esperanto ni povas pravigi al la ekstera mondo tute aparte de ideologiaj demandoj rilate la valoron de la lingvo mem kiel internacia aux tutmonda komunikilo, kulturperilo, pacemig­ilo, ktp.  Se Esperanto aparte valoras kiel unua pasxo al la akiro de fremdaj lingvoj por unulingvuloj, kaj se oni konsideras tion dezirinda celo en si mem, la sekva elekto de aldonaj argumentoj el nia kutima repertuaro povas esti utila aux malutila laux la difinitaj cirkonstancoj.  Strategia de­mando ne neglektebla por nia komuna laboro kaj por cxiu aparta okazo kiam la enkon­duko de la lingvo estas reala ebleco.

Supozeble inter la esperantistoj ekzistas ne unuanima sed certe konsiderinda apogo de la ideo ke la plivastigo de la instruado de Esperanto estas utila celo, kiu valoras iom da investo de fortostrecxoj kaj ecx movadaj financaj rimedoj.  Ne pri movada strategio temas cxi tiu artikolo, tamen necesas substreki ke kiom ajn valora sxajnas esti iu specifa iniciato, gxi ne nepre provizos panaceon por movadaj problemoj ecx okaze de relativa sukcesa plenumigxo. Se ni eksterdube demonstros la propedeuxti­kan valoron de la lernado de Esperanto, necesos konvinki administran­tojn de lerne­jaj programoj ke tiu pasxo estas praktika por iliaj specifaj situacioj.  Se temas pri restrukturado de lerneja programo, trovado aux trejnado de kvalifikitaj instruistoj, financado de nova iniciato, jam la afero farigxas pli komplika kaj tion oni devas anticipi.  Tiu tamen estas tute ebla vojo, kiel montrigxis en diversaj kazoj en diversaj landoj.

Cxu la nura enkonduko de Esperanto tra la propedeuxtika pordo estus sukceso?  Oni povas diri ke evidente jes, almenaux el la vidpunkto de publika akcepto de  Espe­ranto kiel normala, racia, natura elemento en la vivo kaj en la eduka sistemo.  Tiu respondas al unu el la cxefaj celoj de la movado: favorigi la publikan klimaton por serioza konsidero de la meritoj de la lingvo kaj gxiaj pretendoj. Se temas pri la pli konkreta celo "enmovadigi" k.e.p. multajn entuziasmajn ju­najn adeptojn, ni konsciu ke tiu sekvo estas neniel auxtomata. Se la instruistoj mem estus ekzemple trejnitaj lingvoinstru­istoj kiuj komencus sian taskon ne pro kon­vinkigxo sed kiel altrudita devo, se al la lernomaterialoj mankus ia ideologia enhavo, kaj se la lernantoj ne vidus la praktikan valoron de la lingvo per dauxraj interesaj kontaktoj faciligitaj kun la mondo ekster la propra lernejo, la rezultoj povus esti praktike nulaj.

Pri tio avertas la rezultoj de la 25‑jara eksperimento en la brita lernejo "Egerton Park", kies lernejestro, Norman Williams, estis konvinkita espe­rantisto kiu prizorgis kompeten­tan instruadon de la lingvo.  Maksimume 2% el la lernintoj iam aktive eniris la movadon.  Movadanoj pri tiu statistiko tamen ne estu pesimismaj. Gravis la valoro de tiu instruado mem pro la antauxe dirita kialo, favorigo de la publika opinio pri Esperanto. Kaj ni havas hodiaux plurajn avatagxojn pri kiuj ne disponis la tiutempaj instruistoj: pli efikaj instrumetodoj, sonbendoj kaj vidbendoj, komputilaj programoj, kaj aparte la ebleco ligigxi tuj kun aliaj lernantoj kaj uzantoj de la lingvo tra komputi­laj retoj kaj aliaj rimedoj.  Ni apenaux komencis utiligi tiajn rimedojn en la instruado de Esperanto, tamen ili ebligos motivadon kaj pli rapidan preparon de lernantoj por signifoplena utiligo de la lingvo por personaj interkulturaj kontaktoj.

La eksperimento "Egerton Park" provizas utilan materialon pri unu aspekto de nia temo.  Dum tiu periodo oni kontrolis malsamajn grupojn de lernantoj, instruante al unu grupo dum unu jaro Esperanton kaj dum tri jaroj la francan, kaj al alia grupo dum kvar jaroj nur la francan. La rezultoj gxenerale montris ke ne estis tempoperdo lerni Esperanton unue.  Post la kvar jaroj, la kapablo pri la franca estis proksimume egala inter la du grupoj, kvankam la lernantoj kiuj ne havis apartan talenton pri lingvoj emis havi iom pli bonajn rezultojn se ili studis unue Esperanton. Kvankam eldonigxis mallonga studo pri la eksperimento verkita de universitata psikologo J. H. Halloran, kun kies konservativaj konkludoj ne tute konsentis la lernejestro, la kondicxoj de la eksperimento ne estis suficxe rigoraj por doni pli definitivajn konklu­dojn.

Kiel atentigis en 1984 G. Lobin dum la Vankuvera U.K., raportante pri sia studo de la gxistiamaj eksperimentoj farita kiel parto de doktoriga laboro en Paderborn, kvankam oni povas citi ne malmultajn eksperimentojn pri la propedeuxtika valoro de Esperanto, neniu el ili respondis al la rigoraj kondicxoj kiujn oni postulas por pravigi eksterdube niajn asertojn. Ni nun havas pli da dokumentoj, kaj pli da profesiaj stu­doj pri tiu specifa temo kaj aliaj kiuj rilatas al gxi. Tamen, venis la momento kiam por konvinki seriozajn personojn pri la valoro de niaj asertoj, estus utile starigi pli da eksperimentoj sub severe rigoraj kriterioj pri kiuj kunlaborus same severe objektivaj esploristoj.

Antaux jardekoj, oni kun granda espero atendis la efektivigxon de kvin­landa eksperi­mento pri la instruado de Esperanto, kies aborton kauxzis bedauxrinde la malsanigxo kaj morto de la pola ministrino pri edukado, la plej favora oficiala apoganto de la ideo. Nun ni espereble havos la eblecon ligi lernejojn en diversaj landoj kaj ecx kontinentoj pere de la projekto Fundapax. Ankaux tia eksperimento povos doni la eblecon fari tiajn studojn, se oni atentos tiun bezonon de la komenco. En Usono oni nun esploras tiajn iniciatojn malgrandskale pro pli granda interesigxo inter lernejoj kaj esploristoj. Nur en la nuna generacio en Usono oni komencis pli serioze atenti la utilon enkonduki la lernadon de dua lingvo jam en la elementaj lernejoj, sed restas preskaux nesolvebla problemo trovi adekvate preparitajn instruis­tojn de kiu ajn fremda lingvo je tiu nivelo. Kiam oni starigas unuafoje tian progra­mon en granda lerneja sistemo, oni preskaux neeviteble devas peti enmigran per­meson por instruistoj el aliaj landoj. El tute objektiva vidpunkto, havas grandan sencon enkonduki la instruadon de Esperanto je tiu nivelo kiel preparon por la eklerno de fremda lingvo en la postele­menta lernejo. Lernejestroj kaj administrantoj de programoj pri fremdaj lingvoj komprenas kaj respektas tion.

Ekzistas en Usono proksimume 200 esplorstudoj, laux kiuj oni povas konkludi ke aldoni la lernadon de lingvo en elementlerneja programo neniel forprenas de la rezultoj kiujn oni atingas en la lerneja programo kiel tuto. Preskaux cxiuj studoj indikas, ke plibonigxas la lernantoj en aliaj studobjektoj pro la valoro de tio kion oni lernas kiam oni studas lingvon. Nur kelkaj indikas ke estas neniu diferenco.  Neniu el ili indikas ke la lernado de lingvo kauxzas malpli bonajn rezultojn en kiu ajn aspekto de la lernado, malgraux tio ke lingvolernado necese for­prenas tempon de io alia. Tamen la kutimaj burokrataj problemoj bremsas sxangxojn en la situacio. La fakto ke cxiuj esplorstudoj indikas la saman, de multaj neaten­ditan, rezulton estas tute malofta, kompreneble. Tio kauxzas, tamen, ke la sxanco por Espe­ranto estas bonega se oni povas demonstri ke la lernado de la lingvo donas mini­mume egale bonajn rezultojn kiel tiu de tipa fremda lingvo. Kaj efektive oni povas supozi, ke la rezultoj estus pli bonaj pro la konataj kialoj, antaux cxio gxia prak­tika ekuzebleco post multe malpli longa tempo. Krom tio, trejni elementlernejan instru­iston por instrui Esperanton estas eble. Fari la saman pri kiu ajn fremda lingvo, por instruisto sensperta pri tiu lingvo, estas apenaux pripenseble.

Do kiam ni pritraktos en la Finnlanda konferenco de ILEI kaj poste la temon de la propedeuxtika valoro de la instruado de Esperanto, ni atentu la bezonojn de tiuj kiuj laboras por konvinki lernantojn, gepatrojn, instruistojn, kaj administrantojn ke valo­ras serioze konsideri la solvon kiun prezentas Esperanto. Rigore fundamentitaj esplor­studoj pri tiu valoro helpos konvinki lernejajn administrantojn, kaj la fakulojn kiujn ili neeviteble konsultos kiam temas pri ideo kiu ankoraux ne farigxis populara en edukaj rondoj.  Kaj krom tio, ni provizu al niaj laborantoj en la eduka kampo bone verkitajn prezentojn de la faktoj pri la valoro de Esperanto por iliaj edukaj celoj.  Ni ne bezonas troige fanfaroni. Ecx sen esplorstudoj, la argumentoj kiujn ni povos nun prezenti surbaze de niaj jamaj spertoj povos esti tute konvinkaj se ili estas ellaboritaj kun inteligen­to kaj komprenemo de la nuntempaj edukaj bezonoj.  Ni plue esploru, sed ni certigxu ke ni faris suficxe por evidentigi al aliaj tion, kio jam estas por ni unu el la plej memevidentaj avantagxoj de la instruado de Esperanto: enkonduko al vasta mondo de komunikado kaj komprenemo ekster la limigita bazo de la gepatraj lingvoj, naciecoj, kaj kulturoj.