Euxropa Kalendaro
Hejmen ] Supren ]

 

Instruinda somero
Freinet
Sxulco
Reguleco de scimemoro
E-o en la lernejo
Euxropa Kalendaro
El la landoj 96/3
Recenzoj 96/3
Reagoj 96/3
Forumo 96/3
Leterkesto 96/3

Euxropa Kalendaro l997-1998,

instruhelpilo ne nur por la lingvo-orientiga instruado

 

Euxropa Unio oficiale agnoskas, ke cxiu euxropano devas lerni minimume unu, sed pli bone du gxis tri fremdlingvojn. Tial oni en multaj landoj komencas instrui la unuan fremdligvon jam dum la unuaj lernojaroj, forrabante de la infanoj aux la tempon bezonatan ankoraux por lerni la propran lingvon, aux ilian liberan ludtempon. Kontrauxe al la kutima (kaj sensenca) plifruigo de la instruado de fremda etna lingvo la tielnomata „lingvo-orientiga instruado” (LOI) celas per iu tauxga preparado de la lernanto plifaciligi la lernadon de la angla (aux alia etna) lingvo. Kompreneble, ankaux LOI postulas certan lerntempon. Por pruvi gxian tauxgecon oni povas starigi du konkurencajn grupojn. La unua grupo tuj komencas lerni la anglan lingvon, la alia grupo dum la sama tempo ankoraux ne lernas la anglan, sed ricevas certan lingvo-orientigan preparon kaj komencos lerni la anglan pli poste. Tiam cxi tiu prepar-instruado efikas tiel, ke la posta lernado de la angla estas pli facila. Tio signifas, ke post certa tempo la grupo gxuinta lingvo-orientigan instruadon preterkuras la konkurencan grupon sen preparo startintan. Kompreneble ambaux grupoj pro la lerntempo jam antauxe elspezita dauxre superos siajn samagxulojn, kiuj lernas la anglan tradicimaniere. Sed nur la grupo ricevinta lingvo-orientigan instruadon, ekde certa kompetentecnivelo en la angla lingvo, sxparas pli da tempo ol gxi antauxe estis elspezinta. Kial? Cxar la antaux-informo plifaciligas la lernadon de instruajxo tiel, ke la progreso de la orientita grupo estas pli granda.

Por facile klarigi tian fenomenon oni uzu simplan ekzempleton: Kiom da tempo bezonus la „neorientita” leganto por parkeri jenan frazon: Alicaf ilp satse odanrel al? Eble unu minuton? La „orientigo”, kiu dauxras kelkajn sekundojn, instruas la leganton, ke oni legu de malantauxe - kaj jen la frazo estas lernebla en ono da tempo. La „orientigo” do konsiderinde plifaciligis la lernadon per malpligrandigo de informo kaj sekve malplilongigo de tempo bezonata por lerni. La samon celas LOI, prezentante antaux la komenco de la fremdlingva instruado tauxgan instrumodelon, plifaciligantan la postan komprenon de lingvostrukturoj. En la instruado de natursciencoj oni jam delonge uzas pedagogie tauxgajn modelojn de la instruajxo antaux ol prezenti la ajxon mem. Oni malsxparas iomete da tempo por prepari la lernanton al nova instruajxo, kiun li tamen laux la modelo pli bone komprenas kaj tiel sxparos multe pli da tempo poste. La modelo, uzata dum la instruado, devas esti: simpla, por ke gxi ne atentigu pri kroma informo, kiu ne estas esenca por la instruinda strukturo; regula, por ke gxi ne atentigu pri esceptoj kaj diferencoj de iu paradigmo; disigebla, tiel ke oni dise povu instrui la lernelementojn, ecx se ili estas en la objekto interplektitaj.

Se temas pri la modelo de lingvo, gxi devas do enhavi cxion, laux kio oni komprenu gxenerale, el kio konsistas la lingvostrukturo kaj laux kiaj reguloj la lingvo funkcias. Gxi do havu, se temas pri euxropeca lingvo: klarajn gramatikajn katego-riojn, facilan, senesceptan, superrigardeblan fleksion, logikajn kaj regulajn vort-modelojn, unusignifajn radikojn kaj aglutinan vortkreadon, firmajn gramatikajn regulojn.

La modelo gxenerale ebligas kreadon laux lernita algoritmo, do aktivecon de la lernanto surbaze de firmaj reguloj. Klaras, ke kiel modelo por lingvoinstruado tauxgas nur logike konstruita lingvo, do planlingvo. La Internacia Lingvo de D-ro Esperanto estas tia pedagogie tauxga modelo, estante simpla, regula kaj disigebla pro sia aglutineco, ebliganta rekoni cxiujn elementojn. Tial gxi estas modelo facile lernebla, malfermanta la lernkapablon de la lernanto por fremdaj lingvoj. Kontraste al la E-instruado LOI ne bazigxas sur la supozo, ke E-o estu antauxvidita komuna dua lingvo por Euxropo kaj tiam tauxga instruajxo jam por la elementa lernejo. LOI utiligas anstatauxe la facilecon de tiu cxi planlingvo por veki helpe de tiu lingvomodelo (kiu tiucele ne estas komplete lernenda) komprenon por lingvaj strukturoj kaj intereson por fremdlingvoj.

Gxuste por la posta lernado de la angla kaj precipe de romanaj lingvoj tauxgas E-o kiel propedeuxtiko, cxar gxia vortprovizo enhavas cx. 70% da „internaciaj” vortoj, kiuj dank' al la komuna kultura heredajxo trovigxas en la plejmulto de la menciitaj etnolingvoj. Ili cxefe devenas de la latina, de kie ili estis transprenitaj kaj kultivataj per euxropaj nacioj, kelkaj tamen estis transprenitaj rekte de la angla. Por la lernanto poste validas lingvistika transfero, se li do devas ekz. analizi vortojn kiel bird, street, help, learn, soup, nomojn de la monatoj, numeralojn ktp., li ne plu bezonas lerni la signifon de koncernaj vortoj. La cxefajn gramatikajn trajtojn, do ekz. vortkategoriojn, fenomenojn de konjugacio, komparado ktp. la lernanto jam ankaux pli bone komprenas ol se li devus fari komparon kun la propra gepatra etnolingvo, kiu enhavas aron da malregulajxoj kaj esceptoj. Tiel oni logike sxparas tempon kaj energion dum la orientita instruado de la angla aux de alia euxropa lingvo.

Jam antaux praktika pruvo de la menciitaj klerigkibernetikaj teorioj ekzistis propedeuxtikaj eksperimentoj kun E-o. En la dudekaj jaroj de nia jarcento (komenco de la eksperimento estis 1919) uzis gxin knabina mezlernejo en Durham, Britio, por poste pli bone lerni la francan. Unu klaso lernis duonjaron E-on, la paralela klaso lernis samtempe la francan. Sekvan jaron lernis ambaux klasoj la francan kun la rezulto, ke la E-klaso procedis pli rapide kaj pli kompreneme.

Pli vastan eksperimenton organizis en la jaroj 1928-193l IALA (International Auxiliary Language Association) sub la gvidado de Helen S. Eaton en Usono kaj en Euxropo. Observataj estis la efikoj de LOI al la postaj rezultoj en la angla (do la gepatra lingvo) kaj en la fremdlingvoj la franca kaj la latina. En la supera lernejo en Novjorko lernis la eksperimenta klaso E-on laux speciala lernolibro de H. S. Eaton, la paralela klaso lernis la francan laux speciala metodo, kaj la tria klaso la francan laux klasika metodo. Dum la sekvanta lernojaro, kiam cxiuj tri klasoj samkvalite lernis la francan, estis cxe la E-lernintoj observataj pli bonaj rezultoj kaj en la gepatra, kaj en la fremdlingvoj.

Similan eksperimenton, kun helpo de precizaj testoj pri gxenerala kaj verbala inteligenteco, organizis dum kvar jaroj (1947 -1950) J. H. Halloran en gimnazio en Sheffield, Britio, kun kvar klasoj, do proksimume kun 120 lernantoj. La specialajxo estis, ke la kvar klasoj reprezentis po du inteligentec-nivelojn (gxenerala kaj verbala), el kiuj cxiam unu ricevis LOI, kaj la dua, saminteligenta, la instruadon de la franca. Post la posta komuna lernado de la franca ili estis zorgeme ekzamenitaj - la testoj enhavis tradukon el kaj en la francan, komprenon de auxdita kaj de skribita tekstoj, gramatikan, leksikan kaj konversacian parton. La plej interesaj rezultoj montrigxis en la testo pri vortprovizo - la lernantoj devis sercxi korespondantajn tradukojn de francaj vortoj en la gepatra lingvo kaj krome kompletigi mankantajn vortojn en fremdlingvaj frazoj. Cxe la du grupoj kun pli granda inteligenteco estis la rezultoj similaj - do kaj la frua lernado de fremd-lingvo, kaj LOI estis samavantagxaj, sed cxe malpli inteligentaj grupoj estis la rezultoj de E-lernintoj pli bonaj ol cxe la lernintoj de la franca.

En finnlanda urbo Somero oni organizis instruadon de E-o kiel unua fremd-lingvo en mezlernejo en la jaroj 1958-1963 por observi, cxu gxi helpas en la posta studado de la germana. Kiel la unua fremdlingvo en paralelaj klasoj estis instruataj ankaux la angla kaj la germana. La rezultoj de la observataj studentoj post dujara studado de la germana ne estis malpli bonaj ol de tiuj, kiuj lernis la germanan unu jaron pli longe. Krome oni observis pli aktivan kaj kreivan studaliron kaj pli grandan memfidon de la „orientitaj” lernantoj.

La lastan de la serio de antauxkibernetikistaj eksperimentoj faris la hungara interlingvisto István Szerdahelyi en la jaro 1970. Li havis je dispono klason da hungarlingvaj lernantoj, kiuj unue estis lernintaj E-on, kaj poste la grupo dispartigxis por lerni aux la rusan, aux la germanan, aux la anglan, aux la francan. Pro la antauxa LOI la grupo lernanta nun la rusan havis 25%-an plifaciligon. La redukto de malfacilo de la germana estis 30%, de la angla 40% kaj de la franca ecx 50%, do resume oni sxparis cx. 250 intruhorojn en la mezlernejo.

En la sama jaro komencigxis sub la gvidado de Prof. Szerdahelyi la unua kvinlanda eksperimento - partoprenis Auxstrio, Bulgario, Hungario, Italio kaj Jugoslavio, kun la celo pruvi, ke E-o estas ne nur tauxga propedeuxtiko por la lernado de fremdlingvoj, sed helpas pli bone regi ankaux la gepatran lingvon, estante krome pli facile lernebla ol etnolingvoj. Post la trijara lernado en koncernaj landoj estis unuece testitaj la konoj de la lernantoj kompare kun la lingvoj germana, angla, itala kaj rusa. Evidentigxis, ke la lernantoj multe pli bone scipovis esprimi sin en E-o ol en aliaj, samlonge studataj fremdlingvoj.

La dua kvinlanda eksperimento komencigxis en la jaro 1975 kun partopreno de lernantoj el Belgio, Francio, Grekio, Germanio kaj Nederlando. La akiritaj konoj estis kelkfoje testitaj kaj pruvis pli facilan lerneblon de E-o kompare kun la angla. En Germanio partoprenis la eksperimenton laux „paderborna modelo” en la jaroj 1975 -1984 sescento da lernantoj de elementa lernejo. La precipaj ecoj de la modelo, ellaborita en FEoLL (Forschungs- und Entwicklungszentrum fuxr objekti-vierte Lern- und Lehrverfahren) estis: lingvo-orientiga instruado okazis en la tria kaj kvara lernojaroj dum po du horoj semajne. Oni uzis auxdvidajn metodojn, diversajn didaktikajn helpilojn kaj masxinojn. Ne estis instruita la tuta lingvo, sed por la infanoj tauxga parto de la gramatiko kaj vortprovizo. Instruataj estis lernantoj de diversaj gepatraj lingvoj, tiel ke ili povis baldaux interkomuniki en la lernita lingvo.

Ankaux cxe germanaj lernantoj evidentigxis, ke la rezultoj ne nur en la angla, sed ankaux en la gepatra lingvo estas cxe „orientitoj” pli bonaj. Kiel kromrezulto helpis LOI ankaux en matematiko, cxar la lernantoj ne timis logike pensi, dedukti kaj uzi algoritmojn, kiel ili lernis en la senescepta lingvo, kaj ecx en geografio, cxar la lernantoj interesigxis pri landoj, kie oni lernis ankaux la samon (kaj kun kiuj oni korespondadis). LOI kreskigis la intereson de la lernantoj ankaux pri la euxropaj lingvoj kaj ilia parolantaro, kio estis alia pozitiva kromrezulto. Lernantoj ne partoprenintaj LOI-n en la elementa lernejo bezonis cx. 35% pli da tempo ol lernantoj post dujara LOI por atingi la saman nivelon en la angla lingvo, kaj cx. 20% pli ol tiuj, kiuj partoprenadis LOI dum unu jaro. Aliel kalkulite, 160 studhoroj da LOI kauxzis cxe la posta instruado de la angla lingvo cx. 26%-an redukton de la bezonata lerntempo, 80 studhoroj cx. 17%-an redukton.

Surbaze de tiuj cxi spertoj eblas legitimi la jenajn klerigpolitikajn rekomendojn:
- en euxropaj elementlernejoj okazu dum la tria kaj kvara lernojaro LOI anstataux la tro frua instruado de etna fremdlingvo,

- lernantoj, kiuj montras nesuficxan progreson en la poste instruata etna fremd-lingvo, estu liberigitaj de gxi kaj anstatauxe ricevu komunikadkapablon en la Internacia Lingvo (kiu gxis nun servis nur por LOI),

 - cxiuj aliaj lernantoj havu en mezlernejo la eblon ne nur lerni (pro LOI pli rapide) almenaux du euxropajn etnolingvojn, sed ankaux libervole perfektigxi en aktiva lingvouzo de la Internacia Lingvo.

Tiuj cxi rekomendoj radikas en la teorie kaj empirie bazitaj ekkonoj pri la lernfacileco, kiun eblis atingi por la simple, regule kaj modulare evoluigita planlingvo sen perdo de esprimpovo, kaj pri la lernplifaciligo, kiun kauxzas la propedeuxtika instruado de la internacia lingvo (kiel fremdlingvomodelo pedagogie tauxga) por pli rapida lernado de etnaj fremdlingvoj. Krome, LOI kreskigas la kapablon almenaux kompreni plurajn euxropajn fremdlingvojn kaj pli efike uzi ilin. Menciindas ankaux la eblo ricevi tiel konkretan opcion por la komuna euxropa interkomprenigxlingvo, pri kies ekzisto oni tiom multe teoriumas.

Tiujn argumentojn antaux nelonge akceptis la Radikala Asocio en Romo, farante el ili parton de sia politiko. Kadre de sia jarcxefkunveno en la jaro 1993 Radikala Asocio kunvokis euxropajn politikistojn kaj la fakulojn pri LOI por pruvi, ke oni fakte povas helpi solvi la nuntempan euxropan lingvoproblemon. Sekve de tio en la sama jaro LOI oficialigxis en Italio, kaj ekuzigxis la nova lernolibro de Elisabetta Vilisics Formaggio - iama kunlaborantino de la paderborna Instituto pri Kibernetiko. La lernolibro „Ludu kun ni” enhavas cxarmajn bildetojn kaj facilajn teksterojn, laux kiuj la infanoj vere ludante kaj malstrecxite lernas. Eldonis gxin Radikala Asocio, Via di Torre Argentina 76, IT-00186 Roma, en la jaro 1994.

Kiel aldonan instruilon LOI por elementlernejanoj aperigadis Euxropa Klubo en Paderborn Euxropan Kalendaron. Unue gxi aperis por la jaro 1977. Gxia celo estis montri al la infanoj kaj la diversecon kaj la parencecon de euxropaj lingvoj kaj informi per tauxga formo pri la aliaj landoj de la komunumo, en kiu oni vivas. Apud la taga dato staris cxiutage simpla desegnajxo kaj gxia priskribo/nomo en E-o, en la latina kaj en siatempaj sep oficialaj lingvoj de la Euxropa Komunumo, krome sur cxiu semajna folio estis en la samaj lingvoj simplaj frazetoj. La semajnajn pagxojn tutregione diskonigis „Paderborner Spiegel”. Bazo de la elektita vort-provizo estis la siatempe uzata lernolibro de Korte: „Sub la verda standardo”. La redakcian kaj desegnan laboron plenumis Brigitte Frank-Bohringer de la Instituto pri Kibernetiko.

En 1980 cxi tiu instituto farigxis kunaperiganto, la kalendaro ekprezentis dors-flanke la landojn de la Euxropa Komunumo, kaj Euxropa Klubo pliintensigis pere de la kalendaro sian agadon por neuxtrala euxropa lingvopolitiko. 1984 farigxis kuneldonistoj la Asocio de stagxintoj de la Euxropaj Komunajxoj kaj la Laborrondo pri liberala euxropa lingvopolitiko (ALEUS). La lasta kalendaro aperis por la jaroj 1984-1985 (tiam jam oklingve), poste sekvis longa pauxzo...

Gxi reaperas por la jaroj 1997 -1998, dank' al la nova ondo de LOI kaj al la kunlaboro de pluraj interesitoj (precipe de la sponzoroj Volksbank Paderborn kaj FAME-Fondajxo, sen kies financa helpo la nova eldono de la kalendaro ne ekzistus). La vortmaterialon por la kalendaro ni cxerpis el la menciita lernolibro „Ludu kun ni” de Elisabetta Vilisics Formaggio. Sxia filino Anna Formaggio faris originalajn, belajn desegnajxojn. La landaj E-Asocioj de la EU-landoj havigis la tradukojn de la vortoj en 13 lingvojn de la Euxropa Unio. Sur la dorsaj flankoj de la kalendarpagxoj aperas fresxaj informoj pri la EU-landoj kaj atendolandoj. Samtempe cxiu landopriskribo okazas krom en la landa kaj la Internacia lingvoj nun ankaux en la latina - la alia neuxtrala lingvo tauxga por la Euxropa Unio. La antauxparolon skribis la konata euxropa politikisto Otto von Habsburg.

Cxi tie povus finigxi nia artikolo kun la konstato, ke ni havas novan, belan instruhelpilon. Sed - kiel konate - ne estas problemo fabriki bonkvalitan varon, sed jes ja surmerkatigi gxin! La kalendaro eldonigxis komence de julio 1996. Kvankam ni jam duonjaron propagandas gxin diversloke en Esperantujo, venis la mendoj por nura kvindeko da ekzempleroj! Cxiu lingvoinstruisto povus uzi gxin por klarigi la lingvan diversecon de Euxropo, por eduki al komuneuxropeco. Cxiu lernanto povus posedi gxin por montri a1 la gepatroj, al la konatuloj. Cxiu esperantisto povus havi gxin por vidi, kiom la Internacia Lingvo similas aux malsimilas al aliaj euxropaj lingvoj, por informigxi pri la landoj de EU kaj pri neuxtrala lingvopolitiko. Cxiu neinstruisto kaj neesperantisto povus acxeti gxin por ekscii ion euxrope aktualan... Kiel konvinki ilin?

„Euxropa Kalendaro” kostas 10,- germanajn markojn (sen posxtelspezoj), pageblas al UEA-konto aux al bankkontoj en Germanio kaj Italio. La varon kun la fakturo volonte sendos:

Dr. Vera Barandovska-Frank, Kleinenberger Weg 16, DE- 33100 Paderborn.