|
Indigxenaj
dialogoj
Fluo
de libera komunikado inter
Indigxenaj Popoloj Tlingitoj, sxoroj, brunkoj, mapucxoj, bribrioj, garasioj,
manipuroj, tuaregoj, batvuoj, toaripoj, amazigoj, komioj, sameoj, kakcxikeloj
... Cxu vi scias kie logxas tiuj homoj? Cxu vi scias kiom malfacile
estas por ili konservi siajn kulturon, lingvon kaj batali por la homaj rajtoj? Pere de Esperanto mi havis okazon lerni pri tiuj aferoj kaj helpi
ilin por senti sin ne solaj en siaj bataloj. Kadre de la grandioza projekto
Indigxenaj Dialogoj (ID) okazis veraj mirakloj. Indigxenaj Popoloj estas la kuratoroj de netrotakseblaj naturaj kaj
kulturaj valoroj. Ili estas ankaux la portantoj de esencaj sagxo kaj scio. Kaj
tamen tre malmultaj registaroj konsideras ilin egalrangaj partneroj, aux ecx nur
respektas iliajn elektojn aux apogas iliajn aspirojn. La dauxranta ruinigo de
iliaj vivmedioj, iliaj lingvoj kaj iliaj mondoj, domagxas al ni cxiuj. La
Jardeko por la Indigxenaj Popoloj, proklamita de UN (1995-2004) sxajnas ne
bremsi tiun negativan evoluon.
Malgraux tio, la Organizoj de
Indigxenaj Popoloj atingis rimarkindajn rezultojn dum la pasintaj jaroj!
Indigxenaj Popolaj devis cxiam batali por siaj rajtoj. Cxie en la
mondo, ili staras antaux similaj viv-minacaj defioj. Multaj Organizoj de
Indigxenaj Popoloj nun kunlaboras por teksi tutmondan reton, por inversigi la
tajdon de detruo. Ili konscias, ke pli intensa intersxangxo de informoj, scioj
kaj spertoj grave akcelus la divastigon de kreemaj kaj efikaj alternativoj kaj
tiel grave utilus al ili cxiuj. Tamen, libera komunikado inter Indigxenaj
Popoloj estas ankoraux limigita. Antauxhistorio de la ID-projekto Joses Carlos, brunka indiano matenmangxas kun Bessie Schadee kaj
Sylvain Lelarge en Wassenaar (Nederlando) en la belega salono de ilia privata
lingvolernejo. B.: Kiu povus esti la plej granda helpo por la indigxenaj popoloj? J.C.: Se ni havus komunan lingvon, ni multe pli bone povus
kunagadi…. Kaj tiam kiel vizio aperis la bildoj de la ID-projekto…. Farendajxoj: Krei fonduson, kontakti la koncernajn instancojn, sendi centojn da
leteroj, faksoj kaj telefonvokoj, sercxi okazon renkonti la indigxenojn, elekti
el inter ili reprezentantojn por la trejnado, trovi lokon, tempon, instruistojn,
komputilojn, sponzorojn, ellabori la programojn, studmaterialojn, pretigi la
instruhelpilojn, ekkrei la hejmpagxojn, trovi…….. monon, acxeti
flugbiletojn, sercxi bonvolajn eksterajn kunlaborantojn, tradukigi kantojn kaj
tekstojn al la pontolingvoj, arangxi la lingvolernejon kaj trejni la
kunlaborantojn, preparigxi por la interkulturaj difenecoj… mangxi kaj ripozi
antauxe …. iri al la flughaveno…. ja alvenas la unuaj partoprenantoj… Kion ni celas? La
projekto ID celas fortigi la Organizojn de Indigxenaj Popoloj, disponigante al
ili la rimedojn por plena kaj rekta komunikado inter ili. La
kombino de Esperanto kaj modernaj komunikadaj sistemoj malfermos vojon por
optimuma uzo kaj solida vastigo de internaciaj indigxenaj retoj. Por atingi altkvalitan
komunikadon je malaltaj kostoj, la kontaktpersonoj de Organizoj de Indigxenaj
Popoloj devus lerni: ·
paroli kaj skribi Esperanton flue ·
uzi retposxton kaj la ID-TTTejon efike ·
enkonduki
la uzon de tiuj kapabloj interne de siaj Organizoj. Por
ebligi tion, la projekto ID ofertas tri-semajnajn kursojn kun utiligo de la plej
bonaj instrumetodoj. ID
esperas trejni 250 delegitojn antaux la jaro 2005. **** La
unua kurso por 22 partoprenantoj okazis en Nederlando de la 29a de auxgusto
gxis la 19a de septembro 1999. La
programojn estris
la iniciintoj: Bessie Schadee kaj Sylvain Lelarge, instruistoj estis:
Antonio Leoni, Aleksandro Melnikov, Katalin Smidéliusz kaj Atilio Orellana
Rojas, kaj senlace helpis en la cxiutagaj taskoj la kunlaborantoj de Narwal
instituto kaj lokaj volontuloj. Alvenis lernemuloj el Papuo Nov-Gineo, Maroko, Ruando, Burkino, Usono (Alasko),
Rusio, Kosta-Riko, Gvatemalo, Cxilio, Barato. La cxefa celo de la unua semajno estis la lernado de Esperanto, dum la aliaj du
semajnoj la partoprenantoj lernis uzi komputilon, korespondi per la reto, krei
hejmpagxojn, kaj diskutis pri diversaj seriozaj temoj, kiuj rilatis ilian
kulturon, indigxenajn problemojn. Dum la dua semajno ili jam kontaktis siajn onklojn (geesperantistoj
el Danio, Finnlando, Francio, Gvatemalo, Hungario, Kanado, Katalunio,
Kosta-Riko, Nederlando, Rusio, Svedio, Usono) kiuj el la ekstera mondo helpis
traduki iliajn studojn pri propraj kulturoj, kaj poste entreprenis sekvi ilian
progreson, amikigxi kun ili tra la reto. Jen fragmento de la informletero,
sendita fine de la unua semajno al la geonkloj: La etoso jam de la komenco estas multe pli bona ol ni antauxvidis. La personoj estas tiom afablaj, malfermigxemaj kaj amikigxemaj, ke
ili relative rapide sukcesis venki la hejmajn kutimajn moralajn tradiciojn,
libere alproksimigxas unu al la aliaj, kaj volonte intermiksigxas dum la
pauxzoj, individuaj laboroj, ktp... Estas mirinde vidi kiom ili klopodas interkomuniki en Esperanto,
ecx tiam, kiam ili evidente havus alian, pli bone konatan komunan pontolingvon. Multe kontribuis al tio la kurskomenca Sankta Fajro, cxe kiu cxiu
salutis la grupon en sia nacia lingvo, sen traduko, kun multe da emocioj.... gxenerale la matena instruado komencigxas je la 9a horo, ofte ni
estas kune cxiuj, en kvar lingvogrupoj, okazas komunaj sesioj, kelkfoje por
(mal)etaj taskoj ni formas grupetojn, cxiam cxeestas tradukistaj instruistoj por
cxiu lingvo, kiuj kunlaboras, kunagas, se necese interpretas en la kvar
pontolingvoj; angla, franca, hispana, rusa. Por cxiu tago ili havas 5-8 pagxan tekston en Esperanto kaj
paralele en la pontolingvo, kiun ni prilaboras laux la sugestopedia metodo, la
esperanta versio estas lauxtlegata (ofte kun muziko) kaj ili povas sxtelrigardi
la tradukojn por sekvi la enhavon, kiu lingve tute ne estas simpla, kaj enhave
estas kaj morala, kaj instrua, temas pri sagxoj, pri la vivo de indigxenaj
popoloj, ktp... Okazas ankaux formala instruado, sed cxio per tre aktiviga metodo,
ecx ne unu minuton ili povas resti senatente. La forfugxantaj rigardoj je la unua metro certe alfrontas iun
gramatikajxon, iun dekorajxon, per kiuj ni plenigis la murojn, kaj cxiun liberan
spacon. La po-paraj dialogoj estas tre sxatataj de ili, kiam post la preparoj
ili mem elektas partnerojn kaj ekzercas lauxte la tekstojn en granda brua ðaoso.
. Ili tre sxatas ankaux la kantojn, kaj cxi tie mi danku vin pro la
helpoj, ja havi la tekstojn en E-o kaj en cxiuj lingvoj estas ankaux via merito.
La liston de la plej popularaj kantoj (cxu POP-o-listo?) estus ankoraux tro frue
anonci, sed en la unua loko staras Gvantanamera.... Okazas instruado ankaux posttagmeze (sed fakte cxie kaj cxiam dum
la tago kaj nokto) kun iom da pauxzoj. Vespere ni havas naciajn vesperojn, lunde tiu de la
franceparolantoj, marde la hispaneparolantoj, merkrede la ruseparolantoj kaj
jxauxde la angleparolantoj. Mi travivis dum tiuj vesperoj la plej belajn horojn
kiujn mi gxis nun spertis en internacia medio. Cxu vi povas imagi...KIEL.. ·
dancis nia Don Ðuano, la junulo el Maroko por placxi al la
junulinoj, kaj kiom embarase li montris sian multekostan subpantalonon por la
cxeestantoj prezentante sian kostumon? ·
kortusxe estis auxskulti la klarigon pri la tri goriloj (blindaj
surdaj kaj mutaj se temas pri afrikaj problemoj kaj genocido) de la
ge-ruandanoj, ·
cxarme kaj lerte ludis per ostetoj la bele vestitaj, tre
inteligentaj tuaregaj junulinoj el Burkina Faso, en kies landoj la analfabetismo
de inoj estas pli granda ol 90 procenta, ·
emocie parolis el Centra Ameriko majaoj, kaj el inter ili
kakcxikeloj; Loida klarigis la motivojn de sia vestajxo, Ruben bonege gitarludis
kaj deklamis poemon, kiun cxiu plene komprenis kaj travivis danke al la
emociplena prezentado kaj la universala temo (amo) ·
la brunkoj rakontis pri tio, kiel iliaj gepatroj estis punataj se
ili provis paroli sian patrinan lingvon en la lernejo..., ·
samioj (en norda Rusio) kiuj inventis la skiojn, havas 6-8 monatojn
negxon kaj malvarmon, dum ses monatoj nur sunon kaj poste nur malhelon, kiel ili
montris vestajxojn, faritajn el la felto kaj de boaco kaj la afrikanoj tute ne
komprenis kiucele ili bezonas tiujn aferojn ·
belan robon havis kaj dancis sxor-ino, kiu venis el la proksimeco
de Mongolio, ·
komio reprezentanto prezentis legendon kaj desegnajxon pri la
origino de la popolo, auxdigis muzikon kaj cxion akompanis belega ekspozicio de
man-artajxoj ·
kortusxe povas esti partopreni b(H)aratan vesperon kun kandeloj,
pregxsalutoj al la gravuloj (Bessie, Sylvain kaj la maljuna kaj respektata
persono el Garasio) kaj rita dancado de manipuroj, el kiuj la fragxila virino
cxarme kaj inteligente parolis pri la indigxena movado en Hindio/Barato ·
konvinkite, ke temas pri nur sia nacia kanto, Siddaraj en la
garasia lingvo kantis al ni la kanton "Ni venkos...." We shall
overcome.." ·
la geviroj el Papuo Nov-Gineo preskaux fortimigis la publikon, ja
Snam enkuris la cxambron kun forta cxas-krio, kun sagoj pafpretaj, preskaux
nuda, pentrita, ornamita per hund-dentoj (montras ricxecon, kontraux kiu li
povus acxeti plurajn edzinojn, sed havas nur unu!!! kaj ne volas pli), konkoj,
el arba sxelo farita "jupo", plumaro sur kape; Sarah same en
manefarita vestajxo, el-sxnura jupo, surkape plumaro... ·
Ili dancis, kaj rakontis interesajn aferojn pri siaj vestoj,
kutimoj, respondis al la tre scivolaj demandoj de la publiko, ·
imprese sonis la :"Ekstere kanto" (kantita de ekstero) de
la malpli kaj malpli silentema tlingita indiano, kiu tute solvigxis parolante
pri sia kulturo, la vivo kaj legxoj de la alaskaj triboj, pri sia
"Korvo-triboklano", kiom bongustaj estis la de Alasko kunportitaj
salitaj salmoj kaj konfitajxo (ne salita!!), ·
Krom jam uzi la lingvon, ili pritraktas multajn gravajn demandojn,
kunlaboros kunkreados.... Kelkaj klacxoj:
·
Clotilde (el Ruando) unuan fojon en la vivo provis bicikli, sed sxi
bezonas ankoraux trejnadon ·
El Makhtar el Maroko, kiu opinias cxiun virinon tre bela, elektis
publike la blondan altan samean junulinon la plej bela. ·
Raymond (el Alasko) sendis unuan fojon ret-mesagxon (respondo
atendadas) ·
Tingloj el Barato unuan fojon vidis videobendon (Goriloj en la
nebulo - Diana Fossey) ·
Clotilde cxi-vespre elkuris el la salono kaj konsternite diris al
mi: Katalin, malnova persono... kun longaN malnigra barba" ·
Halimatou (el Burkina F.) ekscite atendas la unuan renkontigxon kun
la maro.... ·
Katalin (mi) ricevis inviton al Papuo N.G. kaj mi vere ne devas
timi, ja oni mangxis (kaj malofte mangxas) NUR malbonajn blankulojn.... , kaj
eble hundojn... ·
Fati (el Bukina F.) sopiras je SIA dezerto kaj bone (eble la plej
bone) scias la diferencon inter tio kaj la deserto. ·
Gaspard (El Ruando) havis dentodoloron, Sylvain akompanis lin al la
dentisto, sed traktadon fine bezonis ne la lernanto, sed nia kolego ·
Gaspar ne havas hejme fridujon (ne necesas en Ruando laux li) kaj
bedauxrinde ne havas televidilon, sed lerte majstras komputiladon kaj en la
malmultaj liberaj minutoj volonte sidas apud El Mokhtar kaj helpas lin lerni
kiel uzi tiun misteran aparaton. ·
En la najbara gxardeno oni kultivas kukurbojn kaj havas azenon,
kiun Fati provis rajdi, sed la azeno estis obstina kaj ne ekmarsxis ........je
granda gxojo de Fati ·
Ruben (kakcxikelo el Gvatemalo) sxatus vivi en norda Rusio cxe
sameoj, sed nur dum la vintro, ja li tre sxatas dormi. Veterprognozo: gxis nun senpluva, sed ja morgaux ni havos ekskurson (per
bicikloj!!) al la dunoj kie ni vizitos la naturon (antaux ol vidi Hagon kaj la
lauxdirite civilizitan mondon sekvontsabate), do ni esperas, ke ankaux tiam ne
pluvos!!!! Cetere por Siddharaj, Snam kaj Sarah, Fati, .... estas malvarme,
necesas puloveroj, dum kelkaj gxuas la varman veteron kaj ecx sxtrumpetojn ne
bezonas. Kelkaj aliaj programoj:
Tuttaga bicikla ekskurso cxe la dunoj kaj maro kun lokaj helpantoj,
vizito de Hago, dutaga studprogramo cxe komputila centro, gastigo de
esperantistoj kaj sponzoroj, komunaj kantadoj, vizito de televida stabo,
filmistoj, altrangaj gastoj, senfinaj noktaj babiladoj, matenaj meditadoj
cxirkaux la sankta fajro …….. amikigxoj, spert- kaj adresintersxangxoj, ….
plorplenaj adiauxoj….. je unu semajno post la finigxo de la kurso dekoj da
leteroj unu al la aliaj ..…kelkaj skribigxis per la kursfine ricevita portebla
komputilo. Kaj tiu cxi estis nur la unua kurso, gxin sekvos ankoraux pli
malpli 20 cxar la kompleta vizio estas ke en
2005 jam reprezentantoj de 250 indigxenaj popoloj povus havi komunan lingvon,
havos inter si amikan rilaton, povos komuniki ene de la kunkreita hejmpagxo kaj
cxion pere de ESPERANTO. La
grandioza projekto por ni cxiuj donis neimagitajn spertojn surkampe de
kunlaboro, interkulturaj diferencoj kaj pedagogiaj spertoj, largxigis nian
mondrigardon kaj konojn pri la mondo, evoluigis niajn, empatiajn sentojn. Por
cxiuj partoprenantoj estos poreterne neforgesebla ero de la lasta vespero: La
partoprenantoj formis cirklon kaj ili ricevis fadenbobenon, kies finon ili
fiksis je sia fingro. Cxiu devis alvoki iun en la cirklo kaj jxeti al li/sxi la
bobenon. Tiu same faris kaj plujxetis gxin… Ene de du minutoj formigxis
fadenreto kiu trateksis la tutan cirklon. Sarah el Papuo Nov-Gineo alvokis
ankaux sian onklinon kaj same faris ankaux la aliaj, image kontaktante siajn
e-istajn helpantojn. Tingoj el Barato prenis la libron, ricevitan donace de Osmo
Buller, alkuris al la mezo de la reto kaj desube levis alten la maldikan eldonon
de "Homaj Rajtoj". Estis kortusxe kaj simbole tre grave vidi kiel ili
povos kontaktigxi en la estonteco helpe de la moderna tekniko, tra la komputila
reto. Kaj
en novembro venos indigxenoj el i.a. Barato, Indonesio, Maroko, Kosta-Riko,
Meksiko, Nigxero, Peruo………………… Katalin
Smidéliusz
|