|
|
|
|
Mauro
La Torre: Instruika
eksperimento esp2
(1)
Cxiam pli ofte oni proponadas la instruadon de la Internacia Lingvo pro
sia propedeuxtika valoro. En la menso de multaj fidelaj propagandantoj kaj
entuziasmaj kurs-organizantoj tiu adjektivo aldonigxas al la vico de la
tradiciaj ecoj de nia lingvo - facila, belsona, neuxtrala, vere internacia, ...,
propedeuxtika - kaj gxi emas esti cxiam pli uzata en la propagandiloj pro sia
scienceca aspekto. Sed ni haltu momenton, por pripensi, kiu signifo precize
kusxas sub la greklingva formo de tiu moda vorto. Propedeuxtikeco estas eco de
iu lernajxo, kompare kun alia. Oni diras ke: la lerno de X estas propedeuxtika
por la lerno de Y. Alivorte: la lerno de Y antauxsupozas la lernon de X. La
termino uzatas cxefe en la jura nuanco, ekzemple cxe la prezento de
universitataj instruplanoj, kiam oni diras ke vi ne rajtas anigxi en kurso Y, se
vi ne jam superis la ekzamenon X (kiu estas propedeuxtika). Memkompreneble la
kialo de tiaj juraj normoj estas ke la scio de X faciligas la lernon de Y. Do ni
povas diri ke el klerigscienca vidpunkto propedeuxtikeco signifas
lern-faciligon. Tamen, se laux la instituci-norma optiko suficxas paroli pri X
kaj Y kiel kursoj kun respektivaj ekzamenoj (ekz.: la ekzameno pri Ïenerala
Kemio estas propedeuxtika por la ekzameno de Organika Kemio), male, en la
instru-scienca perspektivo oni prefere rigardas kurson kiel ujon, en kiu enestas
multaj diversaj kapabloj - aux pli bone kiel procezo, kie rolas pluraj variabloj
- kiuj estas unuope (aux kune) kontrolataj per la fina ekzameno. Ekzemple
en kurso pri lingvo L, je nivelo N, oni lernas (aux devus lerni) ioman
vortprovizon V, aron da gramatikaj strukturoj G, kaj tiel plu.
Revenante al nia komenca temo, la propedeuxtikeco de Esperanto, por ke
gxi ne estu nur propaganda slogano, sed gxi estu ankaux science kontrolebla
aserto, necesas reformuli la eldiron per pli precizaj terminoj. Unue:
kiam oni asertas ke la lerno de Esperanto havas propedeuxtikan valoron por la
lernado de aliaj lingvoj, la eldiro resumas aron da tezoj, kiaj
T(C1): la lerno de Esperanto plifaciligas la lernon de lingvo C1
T(C2): la lerno de Esperanto plifaciligas la lernon de lingvo C2
T(C3): la lerno de Esperanto plifaciligas la lernon de lingvo C3, ........... Cxu ni certas ke la faktoj
T(C1), T(C2), T(C3), ... same veras? Se ne, oni konsideru aparte tiujn
diversajn tezojn. Due: kion ni subkomprenas pri la gepatra lingvo de la
lernantoj? Cxu la faciligo, kiun Esperanto povas doni al japanaj lernantoj
rilate la postan lernadon de la itala, samkvantas kun la helpo, kiun israelaj
(hebro-lingvaj) lernantoj povos ricevi de Esperanto por la lernado de la araba?
Sed se ni dubas pri tio, t.e. pri la fakto ke la gepatra lingvo estas
indiferenta, do ni devas plurobligi la supre listigitajn tezojn T(C1), T(C2),
... jene: T(G1, C1): por la
lernantoj, kies gepatra lingvo estas G1, Esperanto plifacili- T(G2,C2): por la lernantoj,
kies gepatra lingvo estas G2, Esperanto ........ Trie: cxiuj scias, ke lingvo-kono estas sinteza esprimo, kiu
resumas multajn diversajn lingvajn kapablojn
(fonologiaj/sintaksaj/semantikaj...; pasivaj/aktivaj; ktp.). Cxu la
lernfaciligo, kiun la Internacia Lingvo povos alporti al G1-lingvaj infanoj
lernontaj lingvon C1, egalas por cxiaj lingvaj kapabloj? Aux cxu, ekzemple,
por hispanoj, kiuj volas lerni la germanan, Esperanto helpos pli multe pri
vortfarado ol pri verbaj konjugacioj? Do, por kontroli la verecon pri la lernfaciliga
valoro de la I.L., krom pri la gepatra lingvo (G) kaj pri la celata lingvo (C),
indas precizigi ankaux la konsideratajn lingvajn kapablojn (K). Alivorte, oni
povas pravigi (aux malpravigi, aux mezuri) tri-variablajn asertojn, laux la
modelo:
T(G,C,K): la lerno de la Internacia
Lingvo fare de G-lingvaj lernuloj plifacili-
Kaj do? Nu, se iu esplor-instituto volus gxenerale pruvi la lernfaciligon
de la I.L., gxi devus okazigi grandan amason da instru-eksperimentoj. Tamen, pli
realisme, en iu medio oni povas fiksi la valorojn de la tri menciitaj variabloj: G = gepatra lingvo, C = celata lingvo, K = lingvo-kapablaro. Tiel specialiginte kaj
konkretiginte la studendan tezon, gxi povas plani kaj realigi eksperimenton,
per kiu kontroli la verecon de la aserto T(G,C,K), kaj mezuri la grandon de
gxia versxajneco en tiu speciala kazo.
En la Tria
Universitato de Romo (Laborejo pri Eksperimenta Instruiko) per modestaj
rimedoj ni planas arangxi unu el la supre difinitaj eksperimentoj, kie la
variabloj jene fiksitas: G = C
= itala lingvo, K = prilingva konsciigxo (konsciigxo pri la teoriaj lingvaj modeloj)
Alivorte nia eksperimenta tezo estas: La lerno de la Internacia Lingvo
plibonigas cxe italaj gelernejanoj la teorian priskrib-kapablon koncerne sian
gepatran lingvon. Memkompreneble oni devas klarigi analize kaj konkrete
(operacie) tiun kapablaron K, kaj samtempe pretigi la tauxgajn kontrolilojn. En la nuna stadio de la
projekto ni kolektas aligxojn de italaj instruistoj, por trejni ilin kaj difini
la kunligitan klasaran specimenon. Cxu ne indus arangxi similajn
paralelajn projektojn en diversaj landoj, eventuale en la kadro de supernacia
instanco?
Por ekscii plie: -
La Torre M., La dua potenco de ESP, en revuo Esperanto,
majo 1995 -
Corsetti R. - La Torre M., „Quale lingua
prima? - Per un esperimento CEE che utilizzi l’Esperanto, en la revuo
Language Problems and Language Planning, 19/1, Amsterdam, Benjamins, 1995 -
Symoens E., Al nova lingvopolitiko: La propedeuxtika valoro de Esperanto,
Roterdamo, UEA, 1992 - La Torre M., „Personigitaj malcxeaj Instru-sistemoj”, en IPR 3/93 -
Frank H.,Propedeuxtiko de la klerigscienco prospektiva,Tübingen,G.Narr,1984 Pidenoto
1: La
itala nomo de la eksperimento estas ESP2 (ESP je la dua potenco)
venas de Eksperimento (itallingve: ESPerimento) pri Esperanto. Mauro
La Torre,
Dipartimento di Scienze dell’Educazione Terza Universitá di Roma, via del
Castro Pretorio, 20, IT-00185 ROMA, telefono: 0039-6-4957805 retposxto:
m.latorre@educ.uniroma3.it, telekopiilo: 0039-6-4452642 |
