|
Sabine
Trenner: Traktado
de malsxatata gxenajxo: Vivu la konflikto! KVERELO
kaj PERFORTO estas multe diskutataj temoj en la nuna tempo. Auxdeblas ne malofte
la riprocxo, ke en la lernejoj oni ne suficxe faras por eviti postajn violentajn
agojn. Peri formojn de konstruiva konflikta prilaboro postulas la moderna
edukado. Tial necesas kaj havas sencon por la nuntempa pedagogia profilo
okupigxi pri konstruiva konflikta kulturo. Konfliktojn ni ofte rigardas kiel
minacan, detruivan, dolorigan gxenajxon. Sekve multaj klopodas eviti ilin. Sed
se gxi ne solvigxas, gxi povas finigxi en grumblacxoj aux/kaj fortojn postulanta
batalo. Tia kverelego plifirmigas la negativan rigardon al konfliktoj. Sed
aliflanke normalas, ke tie, kie kunas homoj, aperas konfliktoj. Mondo sen
konfliktoj estas utopio. Kia enuo! Imagu la tombejan trankvilon! La elira tezo
de tiu cxi kontribuo estas jena: ne la konfliktoj estas la veraj problemoj, sed
la maniero, kiel trakti ilin. Konflikto estas signo, ke io ne plu estas en ordo,
ke necesas sxangxo. Gxi estas sxanco por evoluo kaj plibonigo de interrilatoj.
Cxu tiun sxancon oni uzas, dependas de tio, kiel oni solvas la konflikton. Sed
ni ja scias, ke por la koncernitaj konfliktuloj tre malfacilas trovi per
interparolado la solvon por la kverelo; tro multe ilin regas emocioj aux ilin
bremsas la timo perdi la vizagxon. Cxu sak-strata situacio?! Antaux ol prezenti
formojn de konflikta prilaboro ni iomete teoriumu. Konfuzo
pro konflikto Sociala
konflikto estas interago inter agantoj (…), en kiu almenaux unu el la agantoj
travivas malakordigon en pensado/imago/perceptado kaj/aux sentado kun la alia(j)
aganto(j), ke realigante okazas malhelpo pere de unua aux pluraj aliaj agantoj.
[laux Glasl, p. 14/15] Detruiva
konflikta traktado
Konata
afero: kvereletoj komence, poste personaj insultoj: jen gxi kreskas, la
konflikto. La diversaj rigardo-perspektivoj pri certaj problemoj igxas riprocxoj
kontraux la alia persono kaj donas informojn pri gxia karaktero, gxiaj intencoj
kaj motivoj. Anstataux trakti la komunan problemon, oni vidas en la alia persono
la problemon. sekvas
bildo
1: La alia persono estas rigardata kiel problemo (grafikajxo de Mathias Neumann) En
la plej multaj konfliktoj la enhavoj sxangxigxas, kiam la konflikto
plifortigxas. Komence estis nur unu problemo, sed pli multaj kaj aliaj aperas.
La interparoladoj pri la problemoj igxas pli senkonkretaj kaj gxeneralaj. La
problemoj prosperegas donante senton de konfuzigxo kaj sensolveblo. Finfine la
komunikado igxas pli nerekta kaj neakurata. La kontrauxuloj ne plu havas tiom da
kontaktoj unu kun la alia, sed pli kun homoj, kun kiuj ili interkonsentas. Kun
la kreskanta intenso kaj la emocia konfuzo kunas la malaperanta kapablo
auxskulti kaj komuniki. Kontentigajn rezultojn oni ne plu atingas. La konflikto
finas en sak-strato, neelirebla por la kontrauxuloj sen helpo de ekstere. Konstruiva
konflikta traktado
sekvas
bildo
2: De nekontentiga al kontentiga konflikta sistemo – bildo laux Ury Konstruive
traktadi konfliktojn signifas sercxi solvon por la problemo sen ataki la
personon de la alia flanko. Cxiuj koncernuloj transprenas kune la respondecon
pri la problemo kaj komune sercxas solvon. sekvas bildo 3: La problemo estas ekkonata kaj ili kune
solvas la komunan problemon. Same
kiel diferencendas inter homo kaj persono validas diferenci inter pozicio kaj
intereso. Pozicio, aux pli konkrete la firmigxintaj imagoj kiel oni solvu la
problemon, ofte ne kongruas. Interkonsenti tial sxajnas esti ne ebla. Sed la
bazaj interesoj - kaj tiuj finfine gravas - povas esti solvataj diversmaniere.
Kiam cxies interesoj estas videblaj ili eble generas solvojn, kiuj plenumas la
interesojn de cxiu flanko. Du fratinoj kverelas pri orangxo. Ambaux volas havi
gxin. Finfine ili interkonsentas duonigi la frukton. Unu prenas sian duonon,
mangxas la fruktajxon kaj forjxetas la sxelon. La alia forjxetas la enajxon kaj
uzas la sxelon, cxar sxi volas baki kukon helpe de gxi. La
anekdoto montras, ke ne cxiam el arbitracia decido sekvas kontentiga solvo. Cxe
tiu ekzemplo montrigxas, ke ecx el diversaj interesoj povus sekvi optimala
solvo, se la pozicioj MI VOLAS LA ORANGxON sxangxigxus al esprimo de interesoj
MI VOLAS MANGxI LA FRUKTAJXON; MI VOLAS LA SxELON POR BAKI. Sciante la
interesojn pli facile eblas trovi komunan solvon, pli bonan. La procedo de
konstruiva konflikta prilaboro kontentigas ambaux flankojn kaj tial plibonigas
la interrilatojn. Ofte
en konfliktoj temas ne pri la surfaca, videbla temo, sed pri io, kio jam pasis,
sed ne estis prilaborita. Eble temas pri miskomprenoj, bataloj por akiri
potencon ktp. el antauxa tempo. Necesas akrigi okulojn, orelojn kaj sentojn por
percepti la verajn fonojn de tiuj akutaj konfliktoj. Tamen ni ne traktu la
personecajn problemojn (tion ni prefere lasu al terapiistoj kaj psikologoj), sed
nur la konfliktajn fonojn, kiujn ni povas solvi per konstruiva konflikta
prilaboro. Iliaj cxefaj fonoj estas jenaj: –
diversaj interesoj kaj bezonoj (vidu la orangxo-ekzemplon) –
vunditaj sentoj, emociaj interesoj (ekz. deziro akiri aprobon, lauxdon) –
gxenitaj interrilatoj (ekz. pro dependecoj aux diversaj potencoj) –
intrapersonaj problemoj (ekz. troa ordemo, troa hontemo, timoj) –
diversaj valoroj (ekz. pri libereco) –
miskomprenoj, komunikaj miskomprenoj, mankantaj informoj kaj el tiuj sekvaj
diversaj rigardo-perspektivoj –
strukturaj kondicxoj (ekz. distanco, mediaj kondicxoj, politika subpremo,
ekonomia maljusteco). bildo 4: Multaj kialoj kunas (kaj la videblaj kaj
la fonaj), sed videblas ofte nur tiuj, kiuj akutas. La
diversaj fonoj interrilatas kaj influas reciproke unu la alian. Tiel
miskomprenoj kreas negativajn sentojn, generas aferajn konfliktojn, malhelpas al
normalaj interrilatoj. Tial ofte la elira kialo por la videbla konflikto estas
nura duagradajxo, ankaux aliloke gxi en aliaj cirkonstantoj versxajne iam
videblus. Sed aliflanke necesas gxin trakti, cxar gxi esprimas akutan problemon,
kiu bezonas solvon. Tiun
reciprokan influon kaj dependecon de la konfliktaj faktoroj ni ofte spertas kiel
"diablan cirklon". Gxi tamen enhavas la sxancon, per sxangxo de unu
aux pluraj faktoroj pozitive influi la aliajn problemojn. Do, sxangxo de unu
komponento influas la tutan konstruon de la sekva modelo: sekvas
bildo 5: Cxu
la problemo solvendas tuj sur gxia videbla tereno aux cxu necesas trakti unue la
fonajn kialojn dependas de tio, kiam la solvo de la afera konflikto ne plu
prokrastigeblas. Normale, dum diskutoj/argumentadoj pri la pro aux la kontrauxo
de iu afero, aperas jena malavantagxo: poluseco de la konflikto. Sekve unu
flanko gajnas, la alia malvenkas. Sukcesas la pli forta pozicio, ne nepre la pli
bona. La
metodo de argumentado kreas: plifirmigxon de cxiuj frontoj, eviton de
novaj ideoj, malsamaj al tiuj, kiuj estas en la kverelo jam diritaj, uzadon de
tempego, energio, kostoj, kreemo por malplifortigi la ideon de la alia
poziciulo, anstataux investi en plibonigon de ideoj. Ebla
alternativo estas la intertraktado. Ofte tiu intertraktado finigxas en iu
kompromiso. Oni movigxas ene de iuj donitaj limoj anstataux krei novajn. Nu,
intertraktadi pli tauxgas ol kvereli, sed ekzistas pli bonaj alternativoj. Unu
el ili estas la problemsolvado. La kialojn oni izolas, sxangxas aux malaperigas.
Sed en kompleksaj situacioj ekzistas multaj alternaj faktoroj, kiuj kune kreas
la problemon. Cxe tiu metodo dangxeras, ke oni traktas nur unu kialon, cxar gxin
oni facile povis identigi, kaj ne plu atentas la aliajn. Disvolvado
de solvoj estas
metodo por krei novecajn solvojn por kompleksaj problemoj. Dum argumentado,
intertraktado kaj problemsolvado fokusas kio jam ekzistas, disvolvado de solvoj
rigardas antauxen al tio, kio kreendas. Naskigxos solvo, kiu antauxe ankoraux ne
estis. Dum la procedo de tiu metodo povas okazi devojigxoj, provokoj, neregula
evoluigado. Gravas, ke la rezulto estas malferma, ke la vojo al la celo ne estas
barita pro dauxraj logikaj pravigoj kaj kontroloj. Gravas, cxu la rezulto
plenumas sian celon aux ne. Tiu cxi metodo konformas kun la celo de konstruiva
konflikta prilaboro. Jen flankon cxe flanko la kontrauxuloj kune sercxas solvon
por la komuna problemo kaj eblas por ili trovi ecx novajn, nekutimajn solvojn. Mediaciado:
gxiajn bazojn kaj regulojn mi prezentos en la sekva artikolo. La aliajn
konfliktsolvajn metodojn, kiuj estas arbitrecaj, ni ne traktos en tiu cxi
kunteksto. Povas esti, ke vi nun grumblacxas al mi dirante, ke tamen jugxejoj
havas siajn rajtojn ekzisti kaj ke arbitra solvo certe ne malofte trovas bonan
solvon. Nu, estu tiel. Por
sxpari argumentojn kaj tempon mi proponas elprovi/fari jenan ekzercon/ rolludon,
kiu dauxros dudek minutojn kaj pli klarigas ol kvindekpagxa skriba teksto: Kreu
grupon konsistantan el tri personoj. Du (A kaj B) estas geedza paro, kiu
divorcas. C estas persono, kiu decidas en via kverelo, respektive en la dua
etapo helpos al vi trovi solvon.
Dua
etapo. Restu en viaj roloj. La problemo estas la sama. Denove dum kvin minutoj
vi argumentu, sed nepre kun la celo, trovi komunan solvon. Diferenco: C nun
rajtas demandi (sed ne komenti!) kaj ebligas al ambaux la samrajtan sxancon diri
la argumentojn. Poste C iom retirigxas el la diskuto kaj donas al A kaj B la
eblecon, trovi la propran solvon. C nepre ne havu iun ajn ideon, kiel solvi la
problemon, nek donu konsilojn, nek faru proponojn! Tria
etapo: kune diskutu la manieron, laux kiuj la decidoj estis faritaj. Traktu
jenajn demandojn: ¨
Kio al vi en
la unua etapo plej placxis, kio plej gxenis? ¨
Kiaj estis
la diferencoj inter la dua kaj la unua etapoj? ¨
Cxu cxiu
havis la saman sxancon prezenti siajn argumentojn? ¨
Kio helpis,
kio malhelpis? ¨
Kiajn
sentojn vi havis, kiam post la unua etapo estis farita la decido? ¨
Kiajn
sentojn vi havis, kiam vi en la dua etapo sercxis komunan solvon? ¨
Kiel sentis
C, kiam li/sxi ne povis demandi aux komenti en la unua etapo? ¨
Kiel vi
trovis decidon en la dua etapo? Uzita literaturo: C.
Besemer: Mediation - Vermittlung in Konflikten. Freiburg 1995 E.
De Bono: Konflikte. Neue Lösungsmodelle und Strategien. Düsseldorf 1989. F.
Glasl: Konfliktmanagement. Ein Handbuch für Führungskräfte und Berater.
Bern/stuttgart 1994 K.
Faller, W. Kerntke, M. Wackmann: Konflikte selber lösen - Mediation für Schule
und Jugendarbeit. Mülheim 1996 R.
Fisher, W. Ury: Das Harvard-Modell. Sachgerecht verhandeln - erfolgreich C.R.
Mitchell: The structure of international conflict. London 1981 W.L.
Ury, J.M. Brett, S. Goldberg: Konfliktmanagement. Wirksame Strategien für den
sachgerechten Interessenausgleich. Frankfurt/New York 1991 |